Liber I Machabæorum
1Et factum est, postquam percussit Alexander Philippi Macedo, qui primus
regnavit in Græcia, egressus de terra Cethim, Darium regem Persarum
et Medorum : 2 constituit prælia multa, et obtinuit omnium munitiones, et
interfecit reges terræ, 3 et pertransiit usque ad fines terræ : et accepit spolia
multitudinis gentium, et siluit terra in conspectu ejus. 4 Et congregavit virtutem,
et exercitum fortem nimis : et exaltatum est, et elevatum cor ejus : 5 et
obtinuit regiones gentium, et tyrannos : et facti sunt illi in tributum. 6 Et post
hæc decidit in lectum, et cognovit quia moreretur. 7 Et vocavit pueros suos
nobiles, qui secum erant nutriti a juventute : et divisit illis regnum suum, cum
adhuc viveret. 8 Et regnavit Alexander annis duodecim, et mortuus est. 9 Et
obtinuerunt pueri ejus regnum, unusquisque in loco suo : 10 et imposuerunt
omnes sibi diademata post mortem ejus, et filii eorum post eos annis multis,
et multiplicata sunt mala in terra.
11 Et exiit ex eis radix peccatrix, Antiochus illustris, filius Antiochi regis,
qui fuerat Romæ obses : et regnavit in anno centesimo trigesimo septimo regni
Græcorum. 12 In diebus illis, exierunt ex Isra¨el filii iniqui, et suaserunt multis,
dicentes : Eamus, et disponamus testamentum cum gentibus, quæ circa nos
sunt : quia ex quo recessimus ab eis, invenerunt nos multa mala. 13 Et bonus
visus est sermo in oculis eorum. 14 Et destinaverunt aliqui de populo, et
abierunt ad regem : et dedit illis potestatem ut facerent justitiam gentium.
15 Et ædificaverunt gymnasium in Jerosolymis secundum leges nationum :
16 et fecerunt sibi præputia, et recesserunt a testamento sancto, et juncti sunt
nationibus, et venundati sunt ut facerent malum. 17 Et paratum est regnum
in conspectu Antiochi, et coepit regnare in terra Ægypti ut regnaret super
duo regna. 18 Et intravit in Ægyptum in multitudine gravi, in curribus, et
elephantis, et equitibus, et copiosa navium multitudine : 19 et constituit bellum
adversus Ptolemæum regem Ægypti, et veritus est Ptolemæus a facie ejus, et
fugit, et ceciderunt vulnerati multi. 20 Et comprehendit civitates munitas in
terra Ægypti, et accepit spolia terræ Ægypti.
21 Et convertit Antiochus, postquam percussit Ægyptum in centesimo et
quadragesimo tertio anno : et ascendit ad Isra¨el, 22 et ascendit Jerosolymam
in multitudine gravi. 23 Et intravit in sanctificationem cum superbia, et accepit
altare aureum, et candelabrum luminis, et universa vasa ejus, et mensam
propositionis, et libatoria, et phialas, et mortariola aurea, et velum, et coronas,
et ornamentum aureum, quod in facie templi erat : et comminuit omnia. 24 Et
accepit argentum, et aurum, et vasa concupiscibilia : et accepit thesauros occultos,
quos invenit : et sublatis omnibus, abiit in terram suam. 25 Et fecit
cædem hominum, et locutus est in superbia magna. 26 Et factus est planctus
magnus in Isra¨el, et in omni loco eorum : 27 et ingemuerunt principes et seniores
; virgines et juvenes infirmati sunt : et speciositas mulierum immutata
est. 28 Omnis maritus sumpsit lamentum, et quæ sedebant in thoro maritali,
lugebant : 29 et commota est terra super habitantes in ea, et universa domus
Jacob induit confusionem.
30 Et post duos annos dierum, misit rex principem tributorum in civitates
Juda, et venit Jerusalem cum turba magna. 31 Et locutus est ad eos verba pacifica
in dolo : et crediderunt ei. 32 Et irruit super civitatem repente, et percussit
eam plaga magna, et perdidit populum multum ex Isra¨el. 33 Et accepit spolia
Machabæorum I
civitatis : et succendit eam igni, et destruxit domos ejus, et muros ejus in circuitu
: 34 et captivas duxerunt mulieres, et natos et pecora possederunt. 35 Et
ædificaverunt civitatem David muro magno et firmo, et turribus firmis, et facta
est illis in arcem : 36 et posuerunt illic gentem peccatricem viros iniquos,
et convaluerunt in ea : et posuerunt arma, et escas, et congregaverunt spolia
Jerusalem : 37 et reposuerunt illic : et facti sunt in laqueum magnum. 38 Et
factum est hoc ad insidias sanctificationi, et in diabolum malum in Isra¨el :
39 et effuderunt sanguinem innocentem per circuitum sanctificationis, et contaminaverunt
sanctificationem. 40 Et fugerunt habitatores Jerusalem propter
eos, et facta est habitatio exterorum, et facta est extera semini suo, et nati ejus
reliquerunt eam. 41 Sanctificatio ejus desolata est sicut solitudo ; dies festi ejus
conversi sunt in luctum, sabbata ejus in opprobrium, honores ejus in nihilum.
42 Secundum gloriam ejus multiplicata est ignominia ejus, et sublimitas ejus
conversa est in luctum.
43 Et scripsit rex Antiochus omni regno suo ut esset omnis populus unus
: et relinqueret unusquisque legem suam. 44 Et consenserunt omnes gentes
secundum verbum regis Antiochi : 45 et multi ex Isra¨el consenserunt servituti
ejus, et sacrificaverunt idolis, et coinquinaverunt sabbatum. 46 Et misit
rex libros per manus nuntiorum in Jerusalem, et in omnes civitates Juda, ut
sequerentur leges gentium terræ, 47 et prohiberent holocausta et sacrificia, et
placationes fieri in templo Dei, 48 et prohiberent celebrari sabbatum, et dies
solemnes : 49 et jussit coinquinari sancta, et sanctum populum Isra¨el. 50 Et jussit
ædificari aras, et templa, et idola, et immolari carnes suillas, et pecora communia,
51 et relinquere filios suos incircumcisos, et coinquinari animas eorum
in omnibus immundis, et abominationibus, ita ut obliviscerentur legem, et immutarent
omnes justificationes Dei : 52 et quicumque non fecissent secundum
verbum regis Antiochi, morerentur. 53 Secundum omnia verba hæc scripsit
omni regno suo : et præposuit principes populo, qui hæc fieri cogerent. 54 Et
jusserunt civitatibus Juda sacrificare. 55 Et congregati sunt multi de populo
ad eos qui dereliquerant legem Domini, et fecerunt mala super terram : 56 et
effugaverunt populum Isra¨el in abditis, et in absconditis fugitivorum locis.
57 Die quintadecima mensis Casleu, quinto et quadragesimo et centesimo
anno, ædificavit rex Antiochus abominandum idolum desolationis super
altare Dei, et per universas civitates Juda in circuitu ædificaverunt aras : 58 et
ante januas domorum et in plateis incendebant thura, et sacrificabant : 59 et
libros legis Dei combusserunt igni, scindentes eos : 60 et apud quemcumque
inveniebantur libri testamenti Domini, et quicumque observabat legem Domini,
secundum edictum regis trucidabant eum. 61 In virtute sua faciebant
hæc populo Isra¨el, qui inveniebatur in omni mense et mense in civitatibus.
62 Et quinta et vigesima die mensis sacrificabant super aram, quæ erat contra
altare. 63 Et mulieres, quæ circumcidebant filios suos, trucidabantur secundum
jussum regis Antiochi, 64 et suspendebant pueros a cervicibus per
universas domos eorum : et eos, qui circumciderant illos, trucidabant. 65 Et
multi de populo Isra¨el definierunt apud se, ut non manducarent immunda :
et elegerunt magis mori, quam cibis coinquinari immundis : 66 et noluerunt
infringere legem Dei sanctam, et trucidati sunt : 67 et facta est ira magna super
populum valde.
2 In diebus illis surrexit Mathathias filius Joannis filii Simeonis, sacerdos
ex filiis Joarib, ab Jerusalem, et consedit in monte Modin : 2 et habebat
1203
Machabæorum I
filios quinque, Joannem, qui cognominabatur Gaddis : 3 et Simonem, qui cognominabatur
Thasi : 4 et Judam, qui vocabatur Machabæus : 5 et Eleazarum,
qui cognominabatur Abaron : et Jonathan, qui cognominabatur Apphus :
6 hi viderunt mala, quæ fiebant in populo Juda, et in Jerusalem. 7 Et dixit
Mathathias : Væ mihi ! ut quid natus sum videre contritionem populi mei,
et contritionem civitatis sanctæ, et sedere illic, cum datur in manibus inimicorum
? 8 Sancta in manu extraneorum facta sunt : templum ejus sicut homo
ignobilis. 9 Vasa gloriæ ejus captiva abducta sunt : trucidati sunt senes ejus
in plateis, et juvenes ejus ceciderunt in gladio inimicorum. 10 Quæ gens non
hæreditavit regnum ejus et non obtinuit spolia ejus ? 11 Omnis compositio ejus
ablata est. Quæ erat libera, facta est ancilla. 12 Et ecce sancta nostra, et pulchritudo
nostra, et claritas nostra desolata est, et coinquinaverunt ea gentes.
13 Quo ergo nobis adhuc vivere ? 14 Et scidit vestimenta sua Mathathias, et filii
ejus : et operuerunt se ciliciis, et planxerunt valde.
15 Et venerunt illuc qui missi erant a rege Antiocho, ut cogerent eos, qui
confugerant in civitatem Modin, immolare, et accendere thura, et a lege Dei
discedere. 16 Et multi de populo Isra¨el consentientes accesserunt ad eos : sed
Mathathias et filii ejus constanter steterunt. 17 Et respondentes qui missi erant
ab Antiocho, dixerunt Mathathiæ : Princeps, et clarissimus et magnus es
in hac civitate, et ornatus filiis et fratribus : 18 ergo accede prior, et fac jussum
regis, sicut fecerunt omnes gentes, et viri Juda, et qui remanserunt in
Jerusalem : et eris tu, et filii tui, inter amicos regis, et amplificatus auro, et argento,
et muneribus multis. 19 Et respondit Mathathias, et dixit magna voce :
Etsi omnes gentes regi Antiocho obediunt, ut discedat unusquisque a servitute
legis patrum suorum, et consentiat mandatis ejus : 20 ego et filii mei, et
fratres mei, obediemus legi patrum nostrorum : 21 propitius sit nobis Deus :
non est nobis utile relinquere legem, et justitias Dei : 22 non audiemus verba
regis Antiochi, nec sacrificabimus transgredientes legis nostræ mandata, ut
eamus altera via. 23 Et ut cessavit loqui verba hæc, accessit quidam Judæus
in omnium oculis sacrificare idolis super aram in civitate Modin, secundum
jussum regis : 24 et vidit Mathathias, et doluit, et contremuerunt renes ejus, et
accensus est furor ejus secundum judicium legis, et insiliens trucidavit eum
super aram : 25 sed et virum, quem rex Antiochus miserat, qui cogebat immolare,
occidit in ipso tempore, et aram destruxit : 26 et zelatus est legem, sicut
fecit Phinees Zamri filio Salomi. 27 Et exclamavit Mathathias voce magna in
civitate, dicens : Omnis qui zelum habet legis, statuens testamentum, exeat
post me. 28 Et fugit ipse, et filii ejus in montes, et reliquerunt quæcumque
habebant in civitate.
29 Tunc descenderunt multi quærentes judicium, et justitiam, in desertum :
30 et sederunt ibi ipsi, et filii eorum, et mulieres eorum, et pecora eorum :
quoniam inundaverunt super eos mala. 31 Et renuntiatum est viris regis, et exercitui
qui erat in Jerusalem civitate David, quoniam discessissent viri quidam,
qui dissipaverunt mandatum regis, in loca occulta in deserto, et abiissent post
illos multi. 32 Et statim perrexerunt ad eos, et constituerunt adversus eos prælium
in die sabbatorum, 33 et dixerunt ad eos : Resistitis et nunc adhuc ? exite,
et facite secundum verbum regis Antiochi, et vivetis. 34 Et dixerunt : Non
exibimus, neque faciemus verbum regis, ut polluamus diem sabbatorum. 35 Et
concitaverunt adversus eos prælium. 36 Et non responderunt eis, nec lapidem
miserunt in eos, nec oppilaverunt loca occulta, 37 dicentes : Moriamur omnes
in simplicitate nostra : et testes erunt super nos cælum et terra, quod injuste
1204
Machabæorum I
perditis nos. 38 Et intulerunt illis bellum sabbatis : et mortui sunt ipsi, et uxores
eorum, et filii eorum, et pecora eorum usque ad mille animas hominum.
39 Et cognovit Mathathias et amici ejus, et luctum habuerunt super eos valde.
40 Et dixit vir proximo suo : Si omnes fecerimus sicut fratres nostri fecerunt,
et non pugnaverimus adversus gentes pro animabus nostris et justificationibus
nostris, nunc citius disperdent nos a terra. 41 Et cogitaverunt in die illa,
dicentes : Omnis homo, quicumque venerit ad nos in bello die sabbatorum,
pugnemus adversus eum : et non moriemur omnes, sicut mortui sunt fratres
nostri in occultis.
42 Tunc congregata est ad eos synagoga Assidæorum fortis viribus ex Isra
¨el, omnis voluntarius in lege : 43 et omnes, qui fugiebant a malis, additi
sunt ad eos, et facti sunt illis ad firmamentum. 44 Et collegerunt exercitum,
et percusserunt peccatores in ira sua, et viros iniquos in indignatione sua : et
ceteri fugerunt ad nationes, ut evaderent. 45 Et circuivit Mathathias et amici
ejus, et destruxerunt aras : 46 et circumciderunt pueros incircumcisos quotquot
invenerunt in finibus Isra¨el : et in fortitudine. 47 Et persecuti sunt filios superbiæ,
et prosperatum est opus in manibus eorum : 48 et obtinuerunt legem de
manibus gentium, et de manibus regum, et non dederant cornu peccatori.
49 Et appropinquaverunt dies Mathathiæ moriendi, et dixit filiis suis : Nunc
confortata est superbia, et castigatio, et tempus eversionis, et ira indignationis.
50 Nunc ergo, o filii, æmulatores estote legis, et date animas vestras pro
testamento patrum vestrorum, 51 et mementote operum patrum, quæ fecerunt
in generationibus suis : et accipietis gloriam magnam, et nomen æternum.
52 Abraham nonne in tentatione inventus est fidelis, et reputatum est ei ad
justitiam ? 53 Joseph in tempore angustiæ suæ custodivit mandatum, et factus
est dominus Ægypti. 54 Phinees pater noster, zelando zelum Dei, accepit
testamentum sacerdotii æterni. 55 Jesus dum implevit verbum, factus est dux
in Isra¨el. 56 Caleb dum testificatur in ecclesia, accepit hæreditatem. 57 David
in sua misericordia consecutus est sedem regni in sæcula. 58 Elias, dum zelat
zelum legis, receptus est in cælum. 59 Ananias et Azarias et Misa¨el credentes,
liberati sunt de flamma. 60 Daniel in sua simplicitate liberatus est de ore leonum.
61 Et ita cogitate per generationem et generationem : quia omnes qui
sperant in eum, non infirmantur. 62 Et a verbis viri peccatoris ne timueritis,
quia gloria ejus stercus et vermis est : 63 hodie extollitur, et cras non invenietur
: quia conversus est in terram suam, et cogitatio ejus periit. 64 Vos ergo
filii, confortamini, et viriliter agite in lege : quia in ipsa gloriosi eritis. 65 Et ecce
Simon frater vester, scio quod vir consilii est : ipsum audite semper, et ipse
erit vobis pater. 66 Et Judas Machabæus, fortis viribus a juventute sua, sit vobis
princeps militiæ, et ipse aget bellum populi. 67 Et adducetis ad vos omnes factores
legis : et vindicate vindictam populi vestri. 68 Retribuite retributionem
gentibus, et intendite in præceptum legis.
69 Et benedixit eos, et appositus est ad patres suos. 70 Et defunctus est anno
centesimo et quadragesimo sexto : et sepultus est a filiis suis in sepulchris
patrum suorum in Modin, et planxerunt eum omnis Isra¨el planctu magno.
3 Et surrexit Judas, qui vocabatur Machabæus, filius ejus, pro eo : 2 et adjuvabant
eum omnes fratres ejus, et universi qui se conjunxerant patri ejus,
et præliabantur prælium Isra¨el cum lætitia.
3 Et dilatavit gloriam populo suo,
et induit se loricam sicut gigas,
1205
Machabæorum I
et succinxit se arma bellica sua in præliis,
et protegebat castra gladio suo.
4 Similis factus est leoni in operibus suis,
et sicut catulus leonis rugiens in venatione.
5 Et persecutus est iniquos perscrutans eos :
et qui conturbabant populum suum, eos succendit flammis :
6 et repulsi sunt inimici ejus præ timore ejus,
et omnes operarii iniquitatis conturbati sunt :
et directa est salus in manu ejus.
7 Et exacerbabat reges multos,
et lætificabat Jacob in operibus suis,
et in sæculum memoria ejus in benedictione.
8 Et perambulavit civitates Juda,
et perdidit impios ex eis,
et avertit iram ab Isra¨el.
9 Et nominatus est usque ad novissimum terræ,
et congregavit pereuntes.
10 Et congregavit Apollonius gentes, et a Samaria virtutem multam et magnam
ad bellandum contra Isra¨el. 11 Et cognovit Judas, et exiit obviam illi : et
percussit, et occidit illum : et ceciderunt vulnerati multi, et reliqui fugerunt.
12 Et accepit spolia eorum : et gladium Apollonii abstulit Judas, et erat pugnans
in eo omnibus diebus. 13 Et audivit Seron princeps exercitus Syriæ, quod
congregavit Judas congregationem fidelium, et ecclesiam secum, 14 et ait : Faciam
mihi nomen, et glorificabor in regno, et debellabo Judam, et eos qui
cum ipso sunt, qui spernebant verbum regis. 15 Et præparavit se : et ascenderunt
cum eo castra impiorum fortes auxiliarii ut facerent vindictam in filios
Isra¨el. 16 Et appropinquaverunt usque ad Bethoron : et exivit Judas obviam illi
cum paucis. 17 Ut autem viderunt exercitum venientem sibi obviam, dixerunt
Judæ : Quomodo poterimus pauci pugnare contra multitudinem tantam, et
tam fortem, et nos fatigati sumus jejunio hodie ? 18 Et ait Judas : Facile est
concludi multos in manus paucorum : et non est differentia in conspectu Dei
cæli liberare in multis, et in paucis : 19 quoniam non in multitudine exercitus
victoria belli, sed de cælo fortitudo est. 20 Ipsi veniunt ad nos in multitudine
contumaci, et superbia, ut disperdant nos, et uxores nostras, et filios nostros,
et ut spolient nos : 21 nos vero pugnabimus pro animabus nostris, et legibus
nostris : 22 et ipse Dominus conteret eos ante faciem nostram : vos autem ne
timueritis eos. 23 Ut cessavit autem loqui, insiluit in eos subito : et contritus
est Seron et exercitus ejus in conspectu ipsius : 24 et persecutus est eum in descensu
Bethoron usque in campum, et ceciderunt ex eis octingenti viri, reliqui
autem fugerunt in terram Philisthiim. 25 Et cecidit timor Judæ ac fratrum ejus,
et formido super omnes gentes in circuitu eorum : 26 et pervenit ad regem
nomen ejus, et de præliis Judæ narrabant omnes gentes.
27 Ut audivit autem rex Antiochus sermones istos, iratus est animo : et misit,
et congregavit exercitum universi regni sui, castra fortia valde : 28 et aperuit
ærarium suum, et dedit stipendia exercitui in annum : et mandavit illis ut
essent parati ad omnia. 29 Et vidit quod defecit pecunia de thesauris suis, et
tributa regionis modica propter dissensionem et plagam quam fecit in terra,
ut tolleret legitima, quæ erant a primis diebus : 30 et timuit ne non haberet ut
semel et bis, in sumptus et donaria, quæ dederat ante larga manu : et abun-
1206
Machabæorum I
daverat super reges qui ante eum fuerant. 31 Et consternatus erat animo valde,
et cogitavit ire in Persidem, et accipere tributa regionum, et congregare argentum
multum. 32 Et reliquit Lysiam hominem nobilem de genere regali, super
negotia regia, a flumine Euphrate usque ad flumen Ægypti, 33 et ut nutriret
Antiochum filium suum, donec rediret. 34 Et tradidit ei medium exercitum,
et elephantos : et mandavit ei de omnibus quæ volebat, et de inhabitantibus
Judæam, et Jerusalem : 35 et ut mitteret ad eos exercitum ad conterendam et
extirpandam virtutem Isra¨el, et reliquias Jerusalem, et auferendam memoriam
eorum de loco : 36 et ut constitueret habitatores filios alienigenas in omnibus
finibus eorum, et sorte distribueret terram eorum. 37 Et rex assumpsit partem
exercitus residui, et exivit ab Antiochia civitate regni sui anno centesimo et
quadragesimo septimo : et transfretavit Euphraten flumen, et perambulabat
superiores regiones.
38 Et elegit Lysias Ptolemæum filium Dorymini, et Nicanorem, et Gorgiam,
viros potentes ex amicis regis : 39 et misit cum eis quadraginta millia virorum,
et septem millia equitum, ut venirent in terram Juda, et disperderent
eam secundum verbum regis. 40 Et processerunt cum universa virtute sua, et
venerunt, et applicuerunt Emmaum in terra campestri. 41 Et audierunt mercatores
regionum nomen eorum : et acceperunt argentum, et aurum multum
valde, et pueros, et venerunt in castra ut acciperent filios Isra¨el in servos, et
additi sunt ad eos exercitus Syriæ, et terræ alienigenarum. 42 Et vidit Judas
et fratres ejus, quia multiplicata sunt mala, et exercitus applicabant ad fines
eorum : et cognoverunt verba regis, quæ mandavit populo facere in interitum
et consummationem : 43 et dixerunt unusquisque ad proximum suum :
Erigamus dejectionem populi nostri, et pugnemus pro populo nostro, et sanctis
nostris. 44 Et congregatus est conventus ut essent parati in prælium, et ut
orarent et peterent misericordiam et miserationes. 45 Et Jerusalem non habitabatur,
sed erat sicut desertum : non erat qui ingrederetur et egrederetur de
natis ejus. Et sanctum conculcabatur : et filii alienigenarum erant in arce ; ibi
erat habitatio gentium : et ablata est voluptas a Jacob, et defecit ibi tibia et
cithara.
46 Et congregati sunt, et venerunt in Maspha contra Jerusalem, quia locus
orationis erat in Maspha ante in Isra¨el. 47 Et jejunaverunt illa die, et induerunt
se ciliciis, et cinerem imposuerunt capiti suo, et disciderunt vestimenta sua :
48 et expanderunt libros legis, de quibus scrutabantur gentes similitudinem
simulacrorum suorum : 49 et attulerunt ornamenta sacerdotalia, et primitias,
et decimas : et suscitaverunt Nazaræos, qui impleverant dies, 50 et clamaverunt
voce magna in cælum, dicentes : Quid faciemus istis, et quo eos ducemus ?
51 et sancta tua conculcata sunt, et contaminata sunt, et sacerdotes tui facti
sunt in luctum, et in humilitatem : 52 et ecce nationes convenerunt adversum
nos ut nos disperdant : tu scis quæ cogitant in nos. 53 Quomodo poterimus
subsistere ante faciem eorum, nisi tu, Deus, adjuves nos ? 54 Et tubis exclamaverunt
voce magna. 55 Et post hæc constituit Judas duces populi, tribunos,
et centuriones, et pentacontarchos, et decuriones. 56 Et dixit his, qui ædificabant
domos, et sponsabant uxores, et plantabant vineas, et formidolosis, ut
redirent unusquisque in domum suam secundum legem. 57 Et moverunt castra,
et collocaverunt ad austrum Emmaum. 58 Et ait Judas : Accingimini, et
estote filii potentes, et estote parati in mane, ut pugnetis adversus nationes has
quæ convenerunt adversus nos disperdere nos, et sancta nostra : 59 quoniam
1207
Machabæorum I
melius est nos mori in bello, quam videre mala gentis nostræ, et sanctorum.
60 Sicut autem fuerit voluntas in cælo, sic fiat.
4 Et assumpsit Gorgias quinque millia virorum, et mille equites electos : et
moverunt castra nocte, 2 ut applicarent ad castra Judæorum, et percuterent
eos subito : et filii, qui erant ex arce, erant illis duces. 3 Et audivit Judas,
et surrexit ipse et potentes percutere virtutem exercituum regis, qui erant in
Emmaum : 4 adhuc enim dispersus erat exercitus a castris. 5 Et venit Gorgias
in castra Judæ noctu, et neminem invenit : et quærebat eos in montibus,
quoniam dixit : Fugiunt hi a nobis. 6 Et cum dies factus esset, apparuit Judas
in campo cum tribus millibus virorum tantum, qui tegumenta et gladios
non habebant : 7 et viderunt castra gentium valida, et loricatos et equitatus
in circuitu eorum, et hi docti ad prælium. 8 Et ait Judas viris, qui secum
erant : Ne timueritis multitudinem eorum, et impetum eorum ne formidetis.
9 Mementote qualiter salvi facti sunt patres nostri in mari Rubro, cum
sequeretur eos Pharao cum exercitu multo. 10 Et nunc clamemus in cælum :
et miserebitur nostri Dominus, et memor erit testamenti patrum nostrorum,
et conteret exercitum istum ante faciem nostram hodie : 11 et scient omnes
gentes quia est qui redimat et liberet Isra¨el. 12 Et elevaverunt alienigenæ oculos
suos, et viderunt eos venientes ex adverso. 13 Et exierunt de castris in
prælium, et tuba cecinerunt hi qui erant cum Juda. 14 Et congressi sunt : et
contritæ sunt gentes, et fugerunt in campum. 15 Novissimi autem omnes ceciderunt
in gladio, et persecuti sunt eos usque Gezeron, et usque in campos
Idumææ, et Azoti, et Jamniæ : et ceciderunt ex illis usque ad tria millia virorum.
16 Et reversus est Judas, et exercitus ejus sequens eum. 17 Dixitque
ad populum : Non concupiscatis spolia : quia bellum contra nos est, 18 et
Gorgias et exercitus ejus prope nos in monte : sed state nunc contra inimicos
nostros, et expugnate eos, et sumetis postea spolia securi. 19 Et adhuc
loquente Juda hæc, ecce apparuit pars quædam prospiciens de monte. 20 Et
vidit Gorgias quod in fugam conversi sunt sui, et succenderunt castra : fumus
enim, qui videbatur, declarabat quod factum est. 21 Quibus illi conspectis
timuerunt valde, aspicientes simul et Judam, et exercitum in campo paratum
ad prælium. 22 Et fugerunt omnes in campum alienigenarum : 23 et Judas
reversus est ad spolia castrorum, et acceperunt aurum multum, et argentum,
et hyacinthinum, et purpuram marinam, et opes magnas. 24 Et conversi, hymnum
canebant, et benedicebant Deum in cælum, quoniam bonus est, quoniam
in sæculum misericordia ejus. 25 Et facta est salus magna in Isra¨el in die illa.
26 Quicumque autem alienigenarum evaserunt, venerunt, et nuntiaverunt
Lysiæ universa quæ acciderant. 27 Quibus ille auditis, consternatus animo deficiebat
: quod non qualia voluit, talia contigerunt in Isra¨el, et qualia mandavit
rex.
28 Et sequenti anno, congregavit Lysias virorum electorum sexaginta millia,
et equitum quinque millia, ut debellaret eos. 29 Et venerunt in Judæam, et
castra posuerunt in Bethoron, et occurrit illis Judas cum decem millibus viris.
30 Et viderunt exercitum fortem, et oravit, et dixit : Benedictus es, salvator
Isra¨el, qui contrivisti impetum potentis in manu servi tui David, et tradidisti
castra alienigenarum in manu Jonathæ filii Saul, et armigeri ejus. 31 Conclude
exercitum istum in manu populi tui Isra¨el, et confundantur in exercitu suo
et equitibus. 32 Da illis formidinem, et tabefac audaciam virtutis eorum, et
commoveantur contritione sua. 33 Dejice illos gladio diligentium te : et col-
1208
Machabæorum I
laudent te omnes, qui noverunt nomen tuum, in hymnis. 34 Et commiserunt
prælium : et ceciderunt de exercitu Lysiæ quinque millia virorum. 35 Videns
autem Lysias fugam suorum, et Judæorum audaciam, et quod parati sunt
aut vivere, aut mori fortiter, abiit Antiochiam, et elegit milites, ut multiplicati
rursus venirent in Judæam.
36 Dixit autem Judas, et fratres ejus : Ecce contriti sunt inimici nostri :
ascendamus nunc mundare sancta, et renovare. 37 Et congregatus est omnis
exercitus, et ascenderunt in montem Sion. 38 Et viderunt sanctificationem desertam,
et altare profanatum, et portas exustas, et in atriis virgulta nata sicut
in saltu vel in montibus, et pastophoria diruta. 39 Et sciderunt vestimenta
sua, et planxerunt planctu magno, et imposuerunt cinerem super caput suum,
40 et ceciderunt in faciem super terram, et exclamaverunt tubis signorum,
et clamaverunt in cælum. 41 Tunc ordinavit Judas viros ut pugnarent adversus
eos qui erant in arce, donec emundarent sancta. 42 Et elegit sacerdotes
sine macula, voluntatem habentes in lege Dei : 43 et mundaverunt sancta, et
tulerunt lapides contaminationis in locum immundum. 44 Et cogitavit de altari
holocaustorum, quod profanatum erat, quid de eo faceret. 45 Et incidit illis
consilium bonum ut destruerent illud : ne forte illis esset in opprobrium, quia
contaminaverunt illud gentes, et demoliti sunt illud. 46 Et reposuerunt lapides
in monte domus in loco apto, quoadusque veniret propheta, et responderet
de eis. 47 Et acceperunt lapides integros secundum legem, et ædificaverunt
altare novum secundum illud quod fuit prius : 48 et ædificaverunt sancta, et
quæ intra domum erant intrinsecus : et ædem, et atria sanctificaverunt. 49 Et
fecerunt vasa sancta nova, et intulerunt candelabrum, et altare incensorum,
et mensam, in templum. 50 Et incensum posuerunt super altare, et accenderunt
lucernas quæ super candelabrum erant, et lucebant in templo. 51 Et
posuerunt super mensam panes, et appenderunt vela, et consummaverunt
omnia opera quæ fecerant. 52 Et ante matutinum surrexerunt quinta et vigesima
die mensis noni (hic est mensis Casleu) centesimi quadragesimi octavi
anni : 53 et obtulerunt sacrificium secundum legem super altare holocaustorum
novum, quod fecerunt. 54 Secundum tempus et secundum diem in qua
contaminaverunt illud gentes, in ipsa renovatum est in canticis, et citharis, et
cinyris, et in cymbalis. 55 Et cecidit omnis populus in faciem, et adoraverunt,
et benedixerunt in cælum eum, qui prosperavit eis. 56 Et fecerunt dedicationem
altaris diebus octo, et obtulerunt holocausta cum lætitia, et sacrificium
salutaris et laudis. 57 Et ornaverunt faciem templi coronis aureis et scutulis, et
dedicaverunt portas et pastophoria, et imposuerunt eis januas. 58 Et facta est
lætitia in populo magna valde, et aversum est opprobrium gentium. 59 Et statuit
Judas, et fratres ejus, et universa ecclesia Isra¨el, ut agatur dies dedicationis
altaris in temporibus suis ab anno in annum per dies octo a quinta et vigesima
die mensis Casleu, cum lætitia et gaudio. 60 Et ædificaverunt in tempore
illo montem Sion, et per circuitum muros altos et turres firmas, nequando
venirent gentes, et conculcarent eum sicut antea fecerunt. 61 Et collocavit illic
exercitum, ut servarent eum, et munivit eum ad custodiendum Bethsuram, ut
haberet populus munitionem contra faciem Idumææ.
5 Et factum est, ut audierunt gentes in circuitu quia ædificatum est altare
et sanctuarium sicut prius, iratæ sunt valde : 2 et cogitabant tollere genus
Jacob, qui erant inter eos, et coeperunt occidere de populo, et persequi. 3 Et
debellabat Judas filios Esau in Idumæa, et eos qui erant in Acrabathane, quia
1209
Machabæorum I
circumsedebant Isra¨elitas : et percussit eos plaga magna. 4 Et recordatus est
malitiam filiorum Bean, qui erant populo in laqueum et in scandalum, insidiantes
ei in via. 5 Et conclusi sunt ab eo in turribus, et applicuit ad eos, et
anathematizavit eos, et incendit turres eorum igni cum omnibus qui in eis
erant. 6 Et transivit ad filios Ammon, et invenit manum fortem, et populum
copiosum, et Timotheum ducem ipsorum : 7 et commisit cum eis prælia
multa, et contriti sunt in conspectu eorum, et percussit eos : 8 et cepit Gazer
civitatem et filias ejus, et reversus est in Judæam. 9 Et congregatæ sunt
gentes quæ sunt in Galaad adversus Isra¨elitas, qui erant in finibus eorum, ut
tollerent eos : et fugerunt in Datheman munitionem. 10 Et miserunt litteras
ad Judam et fratres ejus, dicentes : Congregatæ sunt adversum nos gentes
per circuitum, ut nos auferant, 11 et parant venire, et occupare munitionem, in
quam confugimus : et Timotheus est dux exercitus eorum. 12 Nunc ergo veni,
et eripe nos de manibus eorum, quia cecidit multitudo de nobis. 13 Et omnes
fratres nostri, qui erant in locis Tubin, interfecti sunt : et captivas duxerunt
uxores eorum, et natos, et spolia, et peremerunt illic fere mille viros. 14 Et
adhuc epistolæ legebantur, et ecce alii nuntii venerunt de Galilæa conscissis
tunicis, nuntiantes secundum verba hæc : 15 dicentes convenisse adversum se
a Ptolemaida, et Tyro, et Sidone : et repleta est omnis Galilæa alienigenis, ut
nos consumant. 16 Ut audivit autem Judas et populus sermones istos, convenit
ecclesia magna cogitare quid facerent fratribus suis, qui in tribulatione erant,
et expugnabantur ab eis.
17 Dixitque Judas Simoni fratri suo : Elige tibi viros, et vade, et libera fratres
tuos in Galilæa : ego autem et frater meus Jonathas ibimus in Galaaditim. 18 Et
reliquit Josephum filium Zachariæ, et Azariam, duces populi, cum residuo
exercitu in Judæa ad custodiam : 19 et præcepit illis, dicens : Præestote populo
huic : et nolite bellum committere adversum gentes, donec revertamur. 20 Et
partiti sunt Simoni viri tria millia, ut iret in Galilæam : Judæ autem octo millia
in Galaaditim. 21 Et abiit Simon in Galilæam, et commisit prælia multa cum
gentibus : et contritæ sunt gentes a facie ejus, et persecutus est eos usque ad
portam 22 Ptolemaidis : et ceciderunt de gentibus fere tria millia virorum. Et
accepit spolia eorum, 23 et assumpsit eos qui erant in Galilæa et in Arbatis,
cum uxoribus, et natis, et omnibus quæ erant illis, et adduxit in Judæam cum
lætitia magna.
24 Et Judas Machabæus, et Jonathas frater ejus, transierunt Jordanem, et
abierunt viam trium dierum per desertum. 25 Et occurrerunt eis Nabuthæi,
et susceperunt eos pacifice, et narraverunt eis omnia quæ acciderant fratribus
eorum in Galaaditide, 26 et quia multi ex eis comprehensi sunt in Barasa, et
Bosor, et in Alimis, et in Casphor, et Mageth, et Carnaim : hæ omnes civitates
munitæ et magnæ. 27 Sed et in ceteris civitatibus Galaaditidis tenentur comprehensi,
et in crastinum constituerunt admovere exercitum civitatibus his, et
comprehendere, et tollere eos in una die. 28 Et convertit Judas et exercitus ejus
viam in desertum Bosor repente, et occupavit civitatem : et occidit omnem
masculum in ore gladii, et accepit omnia spolia eorum, et succendit eam igni.
29 Et surrexerunt inde nocte, et ibant usque ad munitionem. 30 Et factum
est diluculo, cum elevassent oculos suos, ecce populus multus, cujus non erat
numerus, portantes scalas et machinas ut comprehenderent munitionem, et
expugnarent eos. 31 Et vidit Judas quia coepit bellum, et clamor belli ascendit
ad cælum sicut tuba, et clamor magnus de civitate : 32 et dixit exercitui
suo : Pugnate hodie pro fratribus vestris. 33 Et venit tribus ordinibus post eos,
1210
Machabæorum I
et exclamaverunt tubis, et clamaverunt in oratione. 34 Et cognoverunt castra
Timothei quia Machabæus est, et refugerunt a facie ejus : et percusserunt eos
plaga magna. Et ceciderunt ex eis in die illa fere octo millia virorum. 35 Et
divertit Judas in Maspha, et expugnavit, et cepit eam : et occidit omnem masculum
ejus, et sumpsit spolia ejus, et succendit eam igni. 36 Inde perrexit, et
cepit Casbon, et Mageth, et Bosor, et reliquas civitates Galaaditidis. 37 Post hæc
autem verba congregavit Timotheus exercitum alium, et castra posuit contra
Raphon trans torrentem. 38 Et misit Judas speculari exercitum : et renuntiaverunt
ei, dicentes : Quia convenerunt ad eum omnes gentes quæ in circuitu
nostro sunt, exercitus multus nimis : 39 et Arabas conduxerunt in auxilium
sibi, et castra posuerunt trans torrentem, parati ad te venire in prælium. Et
abiit Judas obviam illis. 40 Et ait Timotheus principibus exercitus sui : Cum
appropinquaverit Judas, et exercitus ejus, ad torrentem aquæ : si transierit ad
nos prior, non poterimus sustinere eum, quia potens poterit adversum nos ;
41 si vero timuerit transire, et posuerit castra extra flumen, transfretamus ad
eos, et poterimus adversus illum. 42 Ut autem appropinquavit Judas ad torrentem
aquæ, statuit scribas populi secus torrentem, et mandavit eis, dicens :
Neminem hominem reliqueritis, sed veniant omnes in prælium. 43 Et transfretavit
ad illos prior, et omnis populus post eum, et contritæ sunt omnes
gentes a facie eorum, et projecerunt arma sua, et fugerunt ad fanum, quod
erat in Carnaim. 44 Et occupavit ipsam civitatem, et fanum succendit igni cum
omnibus qui erant in ipso : et oppressa est Carnaim, et non potuit sustinere
contra faciem Judæ.
45 Et congregavit Judas universos Isra¨elitas, qui erant in Galaaditide, a
minimo usque ad maximum, et uxores eorum, et natos, et exercitum magnum
valde, ut venirent in terram Juda. 46 Et venerunt usque Ephron : et hæc civitas
magna in ingressu posita, munita valde, et non erat declinare ab ea dextera vel
sinistra, sed per mediam iter erat. 47 Et incluserunt se qui erant in civitate, et
obstruxerunt portas lapidibus : et misit ad eos Judas verbis pacificis, 48 dicens :
Transeamus per terram vestram, ut eamus in terram nostram : et nemo vobis
nocebit, tantum pedibus transibimus. Et nolebant eis aperire. 49 Et præcepit
Judas prædicare in castris, ut applicarent unusquisque in quo erat loco : 50 et
applicuerunt se viri virtutis, et oppugnavit civitatem illam tota die et tota
nocte, et tradita est civitas in manu ejus : 51 et peremerunt omnem masculum
in ore gladii, et eradicavit eam, et accepit spolia ejus : et transivit per totam
civitatem super interfectos. 52 Et transgressi sunt Jordanem in campo magno,
contra faciem Bethsan. 53 Et erat Judas congregans extremos, et exhortabatur
populum per totam viam, donec venirent in terram Juda : 54 et ascenderunt in
montem Sion cum lætitia, et gaudio, et obtulerunt holocausta, quod nemo ex
eis cecidisset donec reverterentur in pace.
55 Et in diebus quibus erat Judas et Jonathas in terra Galaad, et Simon frater
ejus in Galilæa contra faciem Ptolemaidis, 56 audivit Josephus Zachariæ filius,
et Azarias princeps virtutis, res bene gestas, et prælia quæ facta sunt, 57 et
dixit : Faciamus et ipsi nobis nomen, et eamus pugnare adversus gentes quæ
in circuitu nostro sunt. 58 Et præcepit his qui erant in exercitu suo, et abierunt
Jamniam. 59 Et exivit Gorgias de civitate, et viri ejus obviam illis in pugnam.
60 Et fugati sunt Josephus et Azarias usque in fines Judææ : et ceciderunt illo
die de populo Isra¨el ad duo millia viri, et facta est fuga magna in populo :
61 quia non audierunt Judam, et fratres ejus, existimantes fortiter se facturos.
62 Ipsi autem non erant de semine virorum illorum, per quos salus facta est
1211
Machabæorum I
in Isra¨el. 63 Et viri Juda magnificati sunt valde in conspectu omnis Isra¨el, et
gentium omnium ubi audiebatur nomen eorum. 64 Et convenerunt ad eos
fausta acclamantes.
65 Et exivit Judas et fratres ejus, et expugnabant filios Esau in terra quæ
ad austrum est, et percussit Chebron et filias ejus : et muros ejus, et turres
succendit igni in circuitu. 66 Et movit castra ut iret in terram alienigenarum,
et perambulabat Samariam. 67 In die illa ceciderunt sacerdotes in bello, dum
volunt fortiter facere, dum sine consilio exeunt in prælium. 68 Et declinavit
Judas in Azotum in terram alienigenarum, et diruit aras eorum, et sculptilia
deorum ipsorum succendit igni : et cepit spolia civitatum, et reversus est in
terram Juda.
6 Et rex Antiochus perambulabat superiores regiones, et audivit esse civitatem
Elymaidem in Perside nobilissimam, et copiosam in argento et auro,
2 templumque in ea locuples valde, et illic velamina aurea, et loricæ, et scuta,
quæ reliquit Alexander Philippi rex Macedo, qui regnavit primus in Græcia.
3 Et venit, et quærebat capere civitatem, et deprædari eam : et non potuit,
quoniam innotuit sermo his qui erant in civitate : 4 et insurrexerunt in prælium,
et fugit inde, et abiit cum tristitia magna, et reversus est in Babyloniam.
5 Et venit qui nuntiaret ei in Perside, quia fugata sunt castra quæ erant in terra
Juda : 6 et quia abiit Lysias cum virtute forti in primis, et fugatus est a facie
Judæorum, et invaluerunt armis, et viribus, et spoliis multis, quæ ceperunt
de castris, quæ exciderunt : 7 et quia diruerunt abominationem, quam ædificaverat
super altare quod erat in Jerusalem : et sanctificationem, sicut prius,
circumdederunt muris excelsis, sed et Bethsuram civitatem suam. 8 Et factum
est ut audivit rex sermones istos, expavit, et commotus est valde : et decidit in
lectum, et incidit in languorem præ tristitia, quia non factum est ei sicut cogitabat.
9 Et erat illic per dies multos, quia renovata est in eo tristitia magna, et
arbitratus est se mori. 10 Et vocavit omnes amicos suos, et dixit illis : Recessit
somnus ab oculis meis, et concidi, et corrui corde præ sollicitudine : 11 et dixi
in corde meo : In quantam tribulationem deveni, et in quos fluctus tristitiæ, in
qua nunc sum : qui jucundus eram, et dilectus in potestate mea ! 12 Nunc vero
reminiscor malorum quæ feci in Jerusalem, unde et abstuli omnia spolia aurea
et argentea quæ erant in ea, et misi auferre habitantes Judæam sine causa.
13 Cognovi ergo quia propterea invenerunt me mala ista : et ecce pereo tristitia
magna in terra aliena. 14 Et vocavit Philippum, unum de amicis suis, et præposuit
eum super universum regnum suum : 15 et dedit ei diadema, et stolam
suam, et annulum, ut adduceret Antiochum filium suum, et nutriret eum, et
regnaret. 16 Et mortuus est illic Antiochus rex anno centesimo quadragesimo
nono. 17 Et cognovit Lysias quoniam mortuus est rex, et constituit regnare
Antiochum filium ejus, quem nutrivit adolescentem : et vocavit nomen ejus
Eupator.
18 Et hi qui erant in arce, concluserant Isra¨el in circuitu sanctorum : et
quærebant eis mala semper, et firmamentum gentium. 19 Et cogitavit Judas
disperdere eos : et convocavit universum populum, ut obsiderent eos. 20 Et
convenerunt simul, et obsederunt eos anno centesimo quinquagesimo, et fecerunt
ballistas et machinas. 21 Et exierunt quidam ex eis qui obsidebantur : et
adjunxerunt se illis aliqui impii ex Isra¨el, 22 et abierunt ad regem, et dixerunt :
Quousque non facis judicium, et vindicas fratres nostros ? 23 Nos decrevimus
servire patri tuo, et ambulare in præceptis ejus, et obsequi edictis ejus : 24 et
1212
Machabæorum I
filii populi nostri propter hoc alienabant se a nobis, et quicumque inveniebantur
ex nobis, interficiebantur, et hæreditates nostræ diripiebantur. 25 Et non
ad nos tantum extenderunt manum, sed et in omnes fines nostros : 26 et ecce
applicuerunt hodie ad arcem Jerusalem occupare eam, et munitionem Bethsuram
munierunt : 27 et nisi præveneris eos velocius, majora quam hæc facient,
et non poteris obtinere eos. 28 Et iratus est rex, ut hæc audivit : et convocavit
omnes amicos suos, et principes exercitus sui, et eos qui super equites erant :
29 sed et de regnis aliis et de insulis maritimis venerunt ad eum exercitus conductitii.
30 Et erat numerus exercitus ejus, centum millia peditum, et viginti
millia equitum, et elephanti triginta duo, docti ad prælium. 31 Et venerunt
per Idumæam, et applicuerunt ad Bethsuram, et pugnaverunt dies multos :
et fecerunt machinas, et exierunt, et succenderunt eas igni, et pugnaverunt
viriliter.
32 Et recessit Judas ab arce, et movit castra ad Bethzacharam contra castra
regis. 33 Et surrexit rex ante lucem, et concitavit exercitus in impetum contra
viam Bethzacharam : et comparaverunt se exercitus in prælium, et tubis
cecinerunt : 34 et elephantis ostenderunt sanguinem uvæ et mori, ad acuendos
eos in prælium : 35 et diviserunt bestias per legiones, et astiterunt singulis
elephantis mille viri in loricis concatenatis, et galeæ æreæ in capitibus eorum :
et quingenti equites ordinati unicuique bestiæ electi erant. 36 Hi ante tempus,
ubicumque erat bestia, ibi erant : et quocumque ibat, ibant, et non discedebant
ab ea. 37 Sed et turres ligneæ super eos firmæ protegentes super singulas
bestias : et super eas machinæ : et super singulas viri virtutis triginta duo,
qui pugnabant desuper : et Indus magister bestiæ. 38 Et residuum equitatum
hinc et inde statuit in duas partes, tubis exercitum commovere, et perurgere
constipatos in legionibus ejus. 39 Et ut refulsit sol in clypeos aureos et æreos,
resplenduerunt montes ab eis, et resplenduerunt sicut lampades ignis. 40 Et
distincta est pars exercitus regis per montes excelsos, et alia per loca humilia :
et ibant caute et ordinate. 41 Et commovebantur omnes inhabitantes terram
a voce multitudinis, et incessu turbæ, et collisione armorum : erat enim exercitus
magnus valde, et fortis. 42 Et appropiavit Judas et exercitus ejus in
prælium, et ceciderunt de exercitu regis sexcenti viri. 43 Et vidit Eleazar filius
Saura unam de bestiis loricatam loricis regis : et erat eminens super ceteras
bestias, et visum est ei quod in ea esset rex : 44 et dedit se ut liberaret populum
suum, et acquireret sibi nomen æternum. 45 Et cucurrit ad eam audacter
in medio legionis, interficiens a dextris et a sinistris, et cadebant ab eo huc
atque illuc. 46 Et ivit sub pedes elephantis, et supposuit se ei, et occidit eum :
et cecidit in terram super ipsum, et mortuus est illic. 47 Et videntes virtutem
regis, et impetum exercitus ejus, diverterunt se ab eis.
48 Castra autem regis ascenderunt contra eos in Jerusalem, et applicuerunt
castra regis ad Judæam, et montem Sion. 49 Et fecit pacem cum his qui erant
in Bethsura : et exierunt de civitate, quia non erant eis ibi alimenta conclusis,
quia sabbata erant terræ. 50 Et comprehendit rex Bethsuram : et constituit illic
custodiam servare eam. 51 Et convertit castra ad locum sanctificationis dies
multos : et statuit illic ballistas, et machinas, et ignis jacula, et tormenta ad
lapides jactandos, et spicula, et scorpios ad mittendas sagittas, et fundibula.
52 Fecerunt autem et ipsi machinas adversus machinas eorum, et pugnaverunt
dies multos. 53 Escæ autem non erant in civitate, eo quod septimus annus
esset : et qui remanserant in Judæa de gentibus, consumpserant reliquias
1213
Machabæorum I
eorum, quæ repositæ fuerant. 54 Et remanserunt in sanctis viri pauci, quoniam
obtinuerat eos fames : et dispersi sunt unusquisque in locum suum.
55 Et audivit Lysias quod Philippus, quem constituerat rex Antiochus cum
adhuc viveret, ut nutriret Antiochum filium suum, et regnaret, 56 reversus esset
a Perside et Media, et exercitus qui abierat cum ipso, et quia quærebat
suscipere regni negotia : 57 festinavit ire, et dicere ad regem, et duces exercitus
: Deficimus quotidie, et esca nobis modica est ; et locus, quem obsidemus,
est munitus, et incumbit nobis ordinare de regno. 58 Nunc itaque demus dextras
hominibus istis, et faciamus cum illis pacem, et cum omni gente eorum :
59 et constituamus illis ut ambulent in legitimis suis sicut prius : propter legitima
enim ipsorum, quæ despeximus, irati sunt, et fecerunt omnia hæc. 60 Et
placuit sermo in conspectu regis et principum : et misit ad eos pacem facere,
et receperunt illam. 61 Et juravit illis rex et principes, et exierunt de munitione.
62 Et intravit rex montem Sion, et vidit munitionem loci : et rupit citius
juramentum quod juravit, et mandavit destruere murum in gyro. 63 Et discessit
festinanter, et reversus est Antiochiam, et invenit Philippum dominantem
civitati : et pugnavit adversus eum, et occupavit civitatem.
7 Anno centesimo quinquagesimo primo, exiit Demetrius Seleuci filius ab
urbe Roma, et ascendit cum paucis viris in civitatem maritimam, et regnavit
illic. 2 Et factum est, ut ingressus est domum regni patrum suorum,
comprehendit exercitus Antiochum et Lysiam, ut adducerent eos ad eum. 3 Et
res ei innotuit, et ait : Nolite mihi ostendere faciem eorum. 4 Et occidit eos
exercitus. Et sedit Demetrius super sedem regni sui.
5 Et venerunt ad eum viri iniqui et impii ex Isra¨el : et Alcimus dux eorum,
qui volebat fieri sacerdos. 6 Et accusaverunt populum apud regem, dicentes :
Perdidit Judas et fratres ejus omnes amicos tuos, et nos dispersit de terra nostra.
7 Nunc ergo mitte virum, cui credis, ut eat, et videat exterminium omne
quod fecit nobis, et regionibus regis : et puniat omnes amicos ejus, et adjutores
eorum. 8 Et elegit rex ex amicis suis Bacchidem, qui dominabatur trans
flumen magnum in regno, et fidelem regi : et misit eum, 9 ut videret exterminium
quod fecit Judas : sed et Alcimum impium constituit in sacerdotium,
et mandavit ei facere ultionem in filios Isra¨el. 10 Et surrexerunt, et venerunt
cum exercitu magno in terram Juda : et miserunt nuntios, et locuti sunt ad
Judam et ad fratres ejus verbis pacificis in dolo. 11 Et non intenderunt sermonibus
eorum : viderunt enim quia venerunt cum exercitu magno. 12 Et
convenerunt ad Alcimum et Bacchidem congregatio scribarum requirere quæ
justa sunt : 13 et primi, Assidæi qui erant in filiis Isra¨el : et exquirebant ab
eis pacem. 14 Dixerunt enim : Homo sacerdos de semine Aaron venit ; non
decipiet nos : 15 et locutus est cum eis verba pacifica, et juravit illis, dicens :
Non inferemus vobis malum, neque amicis vestris. 16 Et crediderunt ei : et
comprehendit ex eis sexaginta viros, et occidit eos in una die, secundum verbum
quod scriptum est : 17 Carnes sanctorum tuorum, et sanguinem ipsorum
effuderunt in circuitu Jerusalem, et non erat qui sepeliret. 18 Et incubuit timor
et tremor in omnem populum : quia dixerunt : Non est veritas, et judicium
in eis : transgressi sunt enim constitutum, et jusjurandum quod juraverunt.
19 Et movit Bacchides castra ab Jerusalem, et applicuit in Bethzecha : et misit,
et comprehendit multos ex eis qui a se effugerant : et quosdam de populo
mactavit, et in puteum magnum projecit.
20 Et commisit regionem Alcimo, et reliquit cum eo auxilium in adjutorium
1214
Machabæorum I
ipsi. Et abiit Bacchides ad regem : 21 et satis agebat Alcimus pro principatu
sacerdotii sui : 22 et convenerunt ad eum omnes, qui perturbabant populum
suum, et obtinuerunt terram Juda, et fecerunt plagam magnam in Isra¨el. 23 Et
vidit Judas omnia mala quæ fecit Alcimus et qui cum eo erant filiis Isra¨el,
multo plus quam gentes : 24 et exiit in omnes fines Judææ in circuitu, et fecit
vindictam in viros desertores, et cessaverunt ultra exire in regionem.
25 Vidit autem Alcimus quod prævaluit Judas et qui cum eo erant, et cognovit
quia non potest sustinere eos : et regressus est ad regem, et accusavit
eos multis criminibus. 26 Et misit rex Nicanorem, unum ex principibus suis
nobilioribus, qui erat inimicitias exercens contra Isra¨el : et mandavit ei evertere
populum. 27 Et venit Nicanor in Jerusalem cum exercitu magno, et misit
ad Judam et ad fratres ejus verbis pacificis cum dolo, 28 dicens : Non sit pugna
inter me et vos : veniam cum viris paucis, ut videam facies vestras cum pace.
29 Et venit ad Judam, et salutaverunt se invicem pacifice : et hostes parati
erant rapere Judam. 30 Et innotuit sermo Judæ quoniam cum dolo venerat
ad eum : et conterritus est ab eo, et amplius noluit videre faciem ejus. 31 Et
cognovit Nicanor quoniam denudatum est consilium ejus : et exivit obviam
Judæ in pugnam juxta Capharsalama. 32 Et ceciderunt de Nicanoris exercitu
fere quinque millia viri, et fugerunt in civitatem David. 33 Et post hæc
verba ascendit Nicanor in montem Sion : et exierunt de sacerdotibus populi
salutare eum in pace, et demonstrare ei holocautomata, quæ offerebantur pro
rege. 34 Et irridens sprevit eos, et polluit : et locutus est superbe, 35 et juravit
cum ira, dicens : Nisi traditus fuerit Judas et exercitus ejus in manus meas,
continuo cum regressus fuero in pace, succendam domum istam. Et exiit cum
ira magna. 36 Et intraverunt sacerdotes, et steterunt ante faciem altaris et templi,
et flentes dixerunt : 37 Tu, Domine, elegisti domum istam ad invocandum
nomen tuum in ea, ut esset domus orationis et obsecrationis populo tuo :
38 fac vindictam in homine isto et exercitu ejus, et cadant in gladio : memento
blasphemias eorum, et ne dederis eis ut permaneant. 39 Et exiit Nicanor ab
Jerusalem, et castra applicuit ad Bethoron : et occurrit illi exercitus Syriæ. 40 Et
Judas applicuit in Adarsa cum tribus millibus viris : et oravit Judas, et dixit :
41 Qui missi erant a rege Sennacherib, Domine, quia blasphemaverunt te, exiit
angelus, et percussit ex eis centum octoginta quinque millia : 42 sic contere
exercitum istum in conspectu nostro hodie : et sciant ceteri quia male locutus
est super sancta tua : et judica illum secundum malitiam illius. 43 Et commiserunt
exercitus prælium tertiadecima die mensis Adar : et contrita sunt
castra Nicanoris, et cecidit ipse primus in prælio. 44 Ut autem vidit exercitus
ejus quia cecidisset Nicanor, projecerunt arma sua, et fugerunt : 45 et persecuti
sunt eos viam unius diei ab Adazer usquequo veniatur in Gazara, et tubis
cecinerunt post eos cum significationibus : 46 et exierunt de omnibus castellis
Judææ in circuitu, et ventilabant eos cornibus, et convertebantur iterum
ad eos, et ceciderunt omnes gladio, et non est relictus ex eis nec unus. 47 Et
acceperunt spolia eorum in prædam : et caput Nicanoris amputaverunt, et
dexteram ejus, quam extenderat superbe, et attulerunt, et suspenderunt contra
Jerusalem. 48 Et lætatus est populus valde, et egerunt diem illam in lætitia
magna. 49 Et constituit agi omnibus annis diem istam tertiadecima die mensis
Adar. 50 Et siluit terra Juda dies paucos.
8 Et audivit Judas nomen Romanorum, quia sunt potentes viribus, et acquiescunt
ad omnia quæ postulantur ab eis, et quicumque accesserunt ad
1215
Machabæorum I
eos, statuerunt cum eis amicitias : et quia sunt potentes viribus. 2 Et audierunt
prælia eorum, et virtutes bonas, quas fecerunt in Galatia, quia obtinuerunt eos,
et duxerunt sub tributum : 3 et quanta fecerunt in regione Hispaniæ, et quod
in potestatem redegerunt metalla argenti et auri, quæ illic sunt, et possederunt
omnem locum consilio suo, et patientia : 4 locaque quæ longe erant valde ab
eis, et reges, qui supervenerant eis ab extremis terræ, contriverunt, et percusserunt
eos plaga magna : ceteri autem dant eis tributum omnibus annis.
5 Et Philippum et Persen Ceteorum regem, et ceteros qui adversum eos arma
tulerant, contriverunt in bello, et obtinuerunt eos : 6 et Antiochum magnum
regem Asiæ, qui eis pugnam intulerat habens centum viginti elephantos, et
equitatum, et currus, et exercitum magnum valde, contritum ab eis : 7 et
quia ceperunt eum vivum, et statuerunt ei ut daret ipse, et qui regnarent post
ipsum, tributum magnum, et daret obsides, et constitutum, 8 et regionem Indorum,
et Medos, et Lydos, de optimis regionibus eorum : et acceptas eas
ab eis, dederunt Eumeni regi, 9 et quia qui erant apud Helladam, voluerunt
ire, et tollere eos : et innotuit sermo his, 10 et miserunt ad eos ducem unum,
et pugnaverunt contra illos, et ceciderunt ex eis multi, et captivas duxerunt
uxores eorum et filios, et diripuerunt eos, et terram eorum possederunt, et
destruxerunt muros eorum, et in servitutem illos redegerunt usque in hunc
diem : 11 et residua regna, et insulas, quæ aliquando restiterant illis, exterminaverunt,
et in potestatem redegerunt. 12 Cum amicis autem suis, et qui in
ipsis requiem habebant, conservaverunt amicitiam, et obtinuerunt regna, quæ
erant proxima, et quæ erant longe : quia quicumque audiebant nomen eorum,
timebant eos : 13 quibus vero vellent auxilio esse ut regnarent, regnabant : quos
autem vellent, regno deturbabant : et exaltati sunt valde. 14 Et in omnibus
istis nemo portabat diadema, nec induebatur purpura, ut magnificaretur in
ea. 15 Et quia curiam fecerunt sibi, et quotidie consulebant trecentos viginti
consilium agentes semper de multitudine, ut quæ digna sunt, gerant : 16 et
committunt uni homini magistratum suum per singulos annos dominari universæ
terræ suæ, et omnes obediunt uni, et non est invidia, neque zelus inter
eos.
17 Et elegit Judas Eupolemum filium Joannis filii Jacob, et Jasonem filium
Eleazari, et misit eos Romam constituere cum illis amicitiam et societatem :
18 et ut auferrent ab eis jugum Græcorum, quia viderunt quod in servitutem
premerent regnum Isra¨el. 19 Et abierunt Romam viam multam valde, et introierunt
curiam, et dixerunt : 20 Judas Machabæus, et fratres ejus, et populus
Judæorum, miserunt nos ad vos statuere vobiscum societatem et pacem, et
conscribere nos socios et amicos vestros. 21 Et placuit sermo in conspectu eorum.
22 Et hoc rescriptum est quod rescripserunt in tabulis æreis, et miserunt
in Jerusalem, ut esset apud eos ibi memoriale pacis et societatis : 23 Bene sit
Romanis, et genti Judæorum, in mari et in terra in æternum : gladiusque et
hostis procul sit ab eis. 24 Quod si institerit bellum Romanis prius, aut omnibus
sociis eorum in omni dominatione eorum, 25 auxilium feret gens Judæorum,
prout tempus dictaverit, corde pleno : 26 et præliantibus non dabunt,
neque subministrabunt triticum, arma, pecuniam, naves, sicut placuit Romanis
: et custodient mandata eorum, nihil ab eis accipientes. 27 Similiter autem et
si genti Judæorum prius acciderit bellum, adjuvabunt Romani ex animo, prout
eis tempus permiserit : 28 et adjuvantibus non dabitur triticum, arma, pecunia,
naves, sicut placuit Romanis : et custodient mandata eorum absque dolo :
29 secundum hæc verba constituerunt Romani populo Judæorum. 30 Quod si
1216
Machabæorum I
post hæc verba hi aut illi addere aut demere ad hæc aliquid voluerint, facient
ex proposito suo : et quæcumque addiderint, vel dempserint, rata erunt.
31 Sed et de malis, quæ Demetrius rex fecit in eos, scripsimus ei, dicentes :
Quare gravasti jugum tuum super amicos nostros, et socios Judæos ? 32 si
ergo iterum adierint nos, adversum te faciemus illis judicium, et pugnabimus
tecum mari terraque.
9 Interea, ut audivit Demetrius quia cecidit Nicanor et exercitus ejus in
prælio, apposuit Bacchidem et Alcimum rursum mittere in Judæam, et
dextrum cornu cum illis. 2 Et abierunt viam quæ ducit in Galgala, et castra
posuerunt in Masaloth, quæ est in Arbellis : et occupaverunt eam, et peremerunt
animas hominum multas. 3 In mense primo anni centesimi et quinquagesimi
secundi, applicuerunt exercitum ad Jerusalem : 4 et surrexerunt,
et abierunt in Beream viginti millia virorum, et duo millia equitum. 5 Et Judas
posuerat castra in Laisa, et tria millia viri electi cum eo : 6 et viderunt
multitudinem exercitus, quia multi sunt, et timuerunt valde : et multi subtraxerunt
se de castris, et non remanserunt ex eis nisi octingenti viri. 7 Et vidit
Judas quod defluxit exercitus suus, et bellum perurgebat eum, et confractus
est corde, quia non habebat tempus congregandi eos, et dissolutus est. 8 Et
dixit his qui residui erant : Surgamus, et eamus ad adversarios nostros, si
poterimus pugnare adversus eos. 9 Et avertebant eum, dicentes : Non poterimus,
sed liberemus animas nostras modo, et revertamur ad fratres nostros,
et tunc pugnabimus adversus eos : nos autem pauci sumus. 10 Et ait Judas :
Absit istam rem facere ut fugiamus ab eis : et si appropiavit tempus nostrum,
moriamur in virtute propter fratres nostros, et non inferamus crimen gloriæ
nostræ. 11 Et movit exercitus de castris, et steterunt illis obviam : et divisi
sunt equites in duas partes, et fundibularii et sagittarii præibant exercitum,
et primi certaminis omnes potentes. 12 Bacchides autem erat in dextro cornu,
et proximavit legio ex duabus partibus, et clamabant tubis : 13 exclamaverunt
autem et hi qui erant ex parte Judæ etiam ipsi, et commota est terra a voce
exercituum : et commissum est prælium a mane usque ad vesperam.
14 Et vidit Judas quod firmior est pars exercitus Bacchidis in dextris, et convenerunt
cum ipso omnes constantes corde : 15 et contrita est dextera pars ab
eis, et persecutus est eos usque ad montem Azoti. 16 Et qui in sinistro cornu
erant, viderunt quod contritum est dextrum cornu, et secuti sunt post Judam,
et eos qui cum ipso erant, a tergo : 17 et ingravatum est prælium, et ceciderunt
vulnerati multi ex his et ex illis. 18 Et Judas cecidit, et ceteri fugerunt. 19 Et
Jonathas et Simon tulerunt Judam fratrem suum, et sepelierunt eum in sepulchro
patrum suorum in civitate Modin. 20 Et fleverunt eum omnis populus
Isra¨el planctu magno, et lugebant dies multos, 21 et dixerunt : Quomodo cecidit
potens, qui salvum faciebat populum Isra¨el ! 22 Et cetera verba bellorum
Judæ, et virtutum, quas fecit, et magnitudinis ejus, non sunt descripta : multa
enim erant valde.
23 Et factum est : post obitum Judæ emerserunt iniqui in omnibus finibus
Isra¨el, et exorti sunt omnes qui operabantur iniquitatem. 24 In diebus illis
facta est fames magna valde, et tradidit se Bacchidi omnis regio eorum cum
ipsis. 25 Et elegit Bacchides viros impios, et constituit eos dominos regionis :
26 et exquirebant, et perscrutabantur amicos Judæ, et adducebant eos ad Bacchidem,
et vindicabat in illos, et illudebat. 27 Et facta est tribulatio magna in
Isra¨el, qualis non fuit ex die qua non est visus propheta in Isra¨el.
1217
Machabæorum I
28 Et congregati sunt omnes amici Judæ, et dixerunt Jonathæ : 29 Ex quo
frater tuus Judas defunctus est, vir similis ei non est, qui exeat contra inimicos
nostros, Bacchidem et eos qui inimici sunt gentis nostræ. 30 Nunc itaque, te
hodie elegimus esse pro eo nobis in principem, et ducem ad bellandum bellum
nostrum. 31 Et suscepit Jonathas tempore illo principatum, et surrexit loco
Judæ fratris sui. 32 Et cognovit Bacchides, et quærebat eum occidere. 33 Et cognovit
Jonathas, et Simon frater ejus, et omnes qui cum eo erant : et fugerunt in
desertum Thecuæ et consederunt ad aquam lacus Asphar. 34 Et cognovit Bacchides,
et die sabbatorum venit ipse et omnis exercitus ejus trans Jordanem.
35 Et Jonathas misit fratrem suum ducem populi, et rogavit Nabuthæos amicos
suos, ut commodarent illis apparatum suum, qui erat copiosus. 36 Et exierunt
filii Jambri ex Madaba, et comprehenderunt Joannem et omnia quæ habebat,
et abierunt habentes ea. 37 Post hæc verba, renuntiatum est Jonathæ et Simoni
fratri ejus, quia filii Jambri faciunt nuptias magnas, et ducunt sponsam ex
Madaba filiam unius de magnis principibus Chanaan cum ambitione magna.
38 Et recordati sunt sanguinis Joannis fratris sui : et ascenderunt, et absconderunt
se sub tegumento montis. 39 Et elevaverunt oculos suos, et viderunt :
et ecce tumultus, et apparatus multus : et sponsus processit, et amici ejus,
et fratres ejus obviam illis cum tympanis, et musicis, et armis multis. 40 Et
surrexerunt ad eos ex insidiis, et occiderunt eos, et ceciderunt vulnerati multi,
et residui fugerunt in montes : et acceperunt omnia spolia eorum : 41 et
conversæ sunt nuptiæ in luctum, et vox musicorum ipsorum in lamentum.
42 Et vindicaverunt vindictam sanguinis fratris sui : et reversi sunt ad ripam
Jordanis.
43 Et audivit Bacchides, et venit die sabbatorum usque ad oram Jordanis in
virtute magna. 44 Et dixit ad suos Jonathas : Surgamus, et pugnemus contra
inimicos nostros : non est enim hodie sicut heri et nudiustertius : 45 ecce
enim bellum ex adverso, aqua vero Jordanis hinc et inde, et ripæ, et paludes,
et saltus : et non est locus divertendi. 46 Nunc ergo, clamate in cælum, ut
liberemini de manu inimicorum vestrorum. Et commissum est bellum. 47 Et
extendit Jonathas manum suam percutere Bacchidem, et divertit ab eo retro :
48 et desiliit Jonathas, et qui cum eo erant, in Jordanem, et transnataverunt ad
eos Jordanem. 49 Et ceciderunt de parte Bacchidis die illa mille viri. Et reversi
sunt in Jerusalem, 50 et ædificaverunt civitates munitas in Judæa, munitionem
quæ erat in Jericho, et in Ammaum, et in Bethoron, et in Bethel, et Thamnata,
et Phara, et Thopo muris excelsis, et portis, et seris. 51 Et posuit custodiam
in eis, ut inimicitias exercerent in Isra¨el : 52 et munivit civitatem Bethsuram,
et Gazaram, et arcem, et posuit in eis auxilia, et apparatum escarum : 53 et
accepit filios principum regionis obsides, et posuit eos in arce in Jerusalem
in custodiam. 54 Et anno centesimo quinquagesimo tertio, mense secundo,
præcepit Alcimus destrui muros domus sanctæ interioris, et destrui opera
prophetarum : et coepit destruere. 55 In tempore illo percussus est Alcimus : et
impedita sunt opera illius, et occlusum est os ejus, et dissolutus est paralysi,
nec ultra potuit loqui verbum, et mandare de domo sua. 56 Et mortuus est
Alcimus in tempore illo cum tormento magno. 57 Et vidit Bacchides quoniam
mortuus est Alcimus, et reversus est ad regem. Et siluit terra annis duobus.
58 Et cogitaverunt omnes iniqui, dicentes : Ecce Jonathas, et qui cum eo
sunt, in silentio habitant confidenter : nunc ergo adducamus Bacchidem, et
comprehendet eos omnes una nocte. 59 Et abierunt, et consilium ei dederunt.
60 Et surrexit ut veniret cum exercitu multo : et misit occulte epistolas sociis
1218
Machabæorum I
suis qui erant in Judæa, ut comprehenderent Jonathan, et eos qui cum eo erant
: sed non potuerunt, quia innotuit eis consilium eorum. 61 Et apprehendit
de viris regionis, qui principes erant malitiæ, quinquaginta viros, et occidit
eos : 62 et secessit Jonathas, et Simon, et qui cum eo erant, in Bethbessen, quæ
est in deserto : et exstruxit diruta ejus, et firmaverunt eam. 63 Et cognovit Bacchides,
et congregavit universam multitudinem suam : et his, qui de Judæa
erant, denuntiavit. 64 Et venit, et castra posuit desuper Bethbessen : et oppugnavit
eam dies multos, et fecit machinas. 65 Et reliquit Jonathas Simonem
fratrem suum in civitate, et exiit in regionem, et venit cum numero : 66 et
percussit Odaren et fratres ejus, et filios Phaseron in tabernaculis ipsorum : et
coepit cædere, et crescere in virtutibus. 67 Simon vero, et qui cum ipso erant,
exierunt de civitate, et succenderunt machinas, 68 et pugnaverunt contra Bacchidem,
et contritus est ab eis : et afflixerunt eum valde, quoniam consilium
ejus et congressus ejus erat inanis. 69 Et iratus contra viros iniquos, qui ei consilium
dederant ut veniret in regionem ipsorum, multos ex eis occidit : ipse
autem cogitavit cum reliquis abire in regionem suam.
70 Et cognovit Jonathas : et misit ad eum legatos componere pacem cum
ipso, et reddere ei captivitatem. 71 Et libenter accepit, et fecit secundum verba
ejus, et juravit se nihil facturum ei mali omnibus diebus vitæ ejus. 72 Et reddidit
ei captivitatem, quam prius erat prædatus de terra Juda : et conversus
abiit in terram suam, et non apposuit amplius venire in fines ejus. 73 Et cessavit
gladius ex Isra¨el : et habitavit Jonathas in Machmas, et coepit Jonathas
ibi judicare populum, et exterminavit impios ex Isra¨el.
10 Et anno centesimo sexagesimo, ascendit Alexander Antiochi filius, qui
cognominatus est Nobilis, et occupavit Ptolemaidam : et receperunt
eum, et regnavit illic. 2 Et audivit Demetrius rex, et congregavit exercitum
copiosum valde, et exivit obviam illi in prælium. 3 Et misit Demetrius
epistolam ad Jonathan verbis pacificis, ut magnificaret eum. 4 Dixit enim :
Anticipemus facere pacem cum eo, priusquam faciat cum Alexandro adversum
nos : 5 recordabitur enim omnium malorum, quæ fecimus in eum, et in
fratrem ejus, et in gentem ejus. 6 Et dedit ei potestatem congregandi exercitum,
et fabricare arma, et esse ipsum socium ejus : et obsides, qui erant in
arce, jussit tradi ei. 7 Et venit Jonathas in Jerusalem, et legit epistolas in auditu
omnis populi, et eorum qui in arce erant. 8 Et timuerunt timore magno, quoniam
audierunt quod dedit ei rex potestatem congregandi exercitum. 9 Et traditi
sunt Jonathæ obsides, et reddidit eos parentibus suis : 10 et habitavit Jonathas
in Jerusalem, et coepit ædificare et innovare civitatem. 11 Et dixit facientibus
opera ut exstruerent muros, et montem Sion in circuitu lapidibus quadratis
ad munitionem : et ita fecerunt. 12 Et fugerunt alienigenæ, qui erant in munitionibus
quas Bacchides ædificaverat : 13 et reliquit unusquisque locum suum,
et abiit in terram suam : 14 tantum in Bethsura remanserunt aliqui ex his qui
reliquerant legem et præcepta Dei : erat enim hæc eis ad refugium.
15 Et audivit Alexander rex promissa, quæ promisit Demetrius Jonathæ :
et narraverunt ei prælia, et virtutes quas ipse fecit, et fratres ejus, et labores
quos laboraverunt : 16 et ait : Numquid inveniemus aliquem virum talem ?
et nunc faciemus eum amicum, et socium nostrum. 17 Et scripsit epistolam,
et misit ei secundum hæc verba, dicens : 18 Rex Alexander fratri Jonathæ
salutem. 19 Audivimus de te quod vir potens sis viribus, et aptus es ut sis
amicus noster : 20 et nunc constituimus te hodie summum sacerdotem gentis
1219
Machabæorum I
tuæ, et ut amicus voceris regis (et misit ei purpuram, et coronam auream) et
quæ nostra sunt sentias nobiscum, et conserves amicitias ad nos. 21 Et induit
se Jonathas stola sancta septimo mense, anno centesimo sexagesimo, in die
solemni scenopegiæ : et congregavit exercitum, et fecit arma copiosa.
22 Et audivit Demetrius verba ista, et contristatus est nimis, et ait : 23 Quid
hoc fecimus, quod præoccupavit nos Alexander apprehendere amicitiam
Judæorum ad munimen sui ? 24 scribam et ego illis verba deprecatoria, et
dignitates, et dona, ut sint mecum in adjutorium. 25 Et scripsit eis in hæc
verba : Rex Demetrius genti Judæorum salutem. 26 Quoniam servastis ad nos
pactum, et mansistis in amicitia nostra, et non accessistis ad inimicos nostros,
audivimus, et gavisi sumus. 27 Et nunc perseverate adhuc conservare ad nos
fidem, et retribuemus vobis bona pro his quæ fecistis nobiscum : 28 et remittemus
vobis præstationes multas, et dabimus vobis donationes. 29 Et nunc
absolvo vos et omnes Judæos a tributis, et pretia salis indulgeo, et coronas
remitto, et tertias seminis : 30 et dimidiam partem fructus ligni, quod est portionis
meæ, relinquo vobis ex hodierno die, et deinceps, ne accipiatur a terra
Juda, et a tribus civitatibus quæ additæ sunt illi ex Samaria et Galilæa ; ex
hodierna die et in totum tempus : 31 et Jerusalem sit sancta, et libera cum
finibus suis : et decimæ et tributa ipsius sint. 32 Remitto etiam potestatem
arcis, quæ est in Jerusalem : et do eam summo sacerdoti, ut constituat in ea
viros quoscumque ipse elegerit, qui custodiant eam. 33 Et omnem animam
Judæorum, quæ captiva est a terra Juda in omni regno meo, relinquo liberam
gratis, ut omnes a tributis solvantur, etiam pecorum suorum. 34 Et omnes
dies solemnes, et sabbata, et neomeniæ, et dies decreti, et tres dies ante diem
solemnem, et tres dies post diem solemnem, sint omnes immunitatis et remissionis
omnibus Judæis, qui sunt in regno meo : 35 et nemo habebit potestatem
agere aliquid, et movere negotia adversus aliquem illorum in omni causa. 36 Et
ascribantur ex Judæis in exercitu regis ad triginta millia virorum : et dabuntur
illis copiæ ut oportet omnibus exercitibus regis, et ex eis ordinabuntur qui sint
in munitionibus regis magni : 37 et ex his constituentur super negotia regni,
quæ aguntur ex fide, et principes sint ex eis, et ambulent in legibus suis, sicut
præcepit rex in terra Juda. 38 Et tres civitates, quæ additæ sunt Judææ ex
regione Samariæ, cum Judæa reputentur : ut sint sub uno, et non obediant
alii potestati, nisi summi sacerdotis. 39 Ptolemaida et confines ejus, quas dedi
donum sanctis qui sunt in Jerusalem, ad necessarios sumptus sanctorum. 40 Et
ego do singulis annis quindecim millia siclorum argenti de rationibus regis,
quæ me contingunt : 41 et omne quod reliquum fuerit, quod non reddiderant
qui super negotia erant annis prioribus, ex hoc dabunt in opera domus. 42 Et
super hæc quinque millia siclorum argenti, quæ accipiebant de sanctorum
ratione per singulos annos : et hæc ad sacerdotes pertineant, qui ministerio
funguntur. 43 Et quicumque confugerint in templum quod est Jerosolymis, et
in omnibus finibus ejus, obnoxii regi in omni negotio dimittantur, et universa
quæ sunt eis in regno meo, libera habeant. 44 Et ad ædificanda vel restauranda
opera sanctorum, sumptus dabuntur de ratione regis : 45 et ad exstruendos
muros Jerusalem, et communiendos in circuitu, sumptus dabuntur de ratione
regis, et ad construendos muros in Judæa. 46 Ut audivit autem Jonathas et
populus sermones istos, non crediderunt eis, nec receperunt eos : quia recordati
sunt malitiæ magnæ, quam fecerat in Isra¨el, et tribulaverat eos valde. 47 Et
complacuit eis in Alexandrum, quia ipse fuerat eis princeps sermonum pacis,
et ipsi auxilium ferebant omnibus diebus.
1220
Machabæorum I
48 Et congregavit rex Alexander exercitum magnum, et admovit castra contra
Demetrium. 49 Et commiserunt prælium duo reges, et fugit exercitus
Demetrii, et insecutus est eum Alexander, et incubuit super eos. 50 Et invaluit
prælium nimis, donec occidit sol : et cecidit Demetrius in die illa. 51 Et
misit Alexander ad Ptolemæum regem Ægypti legatos secundum hæc verba,
dicens : 52 Quoniam regressus sum in regnum meum, et sedi in sede patrum
meorum, et obtinui principatum, et contrivi Demetrium, et possedi regionem
nostram, 53 et commisi pugnam cum eo, et contritus est ipse et castra ejus a
nobis, et sedimus in sede regni ejus : 54 et nunc statuamus ad invicem amicitiam
: et da mihi filiam tuam uxorem, et ego ero gener tuus, et dabo tibi
dona, et ipsi, digna te. 55 Et respondit rex Ptolemæus, dicens : Felix dies, in
qua reversus es ad terram patrum tuorum, et sedisti in sede regni eorum. 56 Et
nunc faciam tibi quod scripsisti : sed occurre mihi Ptolemaidam, ut videamus
invicem nos, et spondeam tibi sicut dixisti. 57 Et exivit Ptolemæus de Ægypto,
ipse et Cleopatra filia ejus, et venit Ptolemaidam anno centesimo sexagesimo
secundo. 58 Et occurrit ei Alexander rex, et dedit ei Cleopatram filiam suam :
et fecit nuntias ejus Ptolemaidæ, sicut reges in magna gloria. 59 Et scripsit rex
Alexander Jonathæ, ut veniret obviam sibi. 60 Et abiit cum gloria Ptolemaidam,
et occurrit ibi duobus regibus, et dedit illis argentum multum, et aurum,
et dona : et invenit gratiam in conspectu eorum. 61 Et convenerunt adversus
eum viri pestilentes ex Isra¨el, viri iniqui interpellantes adversus eum : et
non intendit ad eos rex. 62 Et jussit spoliari Jonathan vestibus suis, et indui
eum purpura : et ita fecerunt. Et collocavit eum rex sedere secum. 63 Dixitque
principibus suis : Exite cum eo in medium civitatis, et prædicate, ut
nemo adversus eum interpellet de ullo negotio, nec quisquam ei molestus sit
de ulla ratione. 64 Et factum est, ut viderunt qui interpellabant gloriam ejus,
quæ prædicabatur, et opertum eum purpura, fugerunt omnes : 65 et magnificavit
eum rex, et scripsit eum inter primos amicos, et posuit eum ducem, et
participem principatus. 66 Et reversus est Jonathas in Jerusalem cum pace et
lætitia.
67 In anno centesimo sexagesimo quinto, venit Demetrius filius Demetrii a
Creta in terram patrum suorum. 68 Et audivit Alexander rex, et contristatus est
valde, et reversus est Antiochum. 69 Et constituit Demetrius rex Apollonium
ducem, qui præerat Coelesyriæ : et congregavit exercitum magnum, et accessit
ad Jamniam : et misit ad Jonathan summum sacerdotem, 70 dicens : Tu solus
resistis nobis : ego autem factus sum in derisum, et in opprobrium, propterea
quia tu potestatem adversum nos exerces in montibus. 71 Nunc ergo si confidis
in virtutibus tuis, descende ad nos in campum, et comparemus illic invicem :
quia mecum est virtus bellorum. 72 Interroga, et disce quis sum ego, et ceteri
qui auxilio sunt mihi, qui et dicunt quia non potest stare pes vester ante faciem
nostram, quia bis in fugam conversi sunt patres tui in terra sua : 73 et nunc
quomodo poteris sustinere equitatum et exercitum tantum in campo, ubi non
est lapis, neque saxum, neque locus fugiendi ? 74 Ut audivit autem Jonathas
sermones Apollonii, motus est animo : et elegit decem millia virorum, et exiit
ab Jerusalem, et occurrit ei Simon frater ejus in adjutorium : 75 et applicuerunt
castra in Joppen, et exclusit eum a civitate, quia custodia Apollonii Joppe
erat : et oppugnavit eam. 76 Et exterriti qui erant in civitate, aperuerunt ei,
et obtinuit Jonathas Joppen. 77 Et audivit Apollonius, et admovit tria millia
equitum, et exercitum multum. 78 Et abiit Azotum tamquam iter faciens, et
statim exiit in campum, eo quod haberet multitudinem equitum, et confideret
1221
Machabæorum I
in eis. Et insecutus est eum Jonathas in Azotum, et commiserunt prælium.
79 Et reliquit Apollonius in castris mille equites post eos occulte. 80 Et cognovit
Jonathas quoniam insidiæ sunt post se, et circuierunt castra ejus, et jecerunt
jacula in populum a mane usque ad vesperam. 81 Populus autem stabat, sicut
præceperat Jonathas : et laboraverunt equi eorum. 82 Et ejecit Simon exercitum
suum, et commisit contra legionem : equites enim fatigati erant : et contriti
sunt ab eo, et fugerunt. 83 Et qui dispersi sunt per campum, fugerunt in
Azotum, et intraverunt in Bethdagon idolum suum, ut ibi se liberarent. 84 Et
succendit Jonathas Azotum, et civitates quæ erant in circuitu ejus, et accepit
spolia eorum, et templum Dagon : et omnes qui fugerunt in illud, succendit
igni. 85 Et fuerunt qui ceciderunt gladio, cum his qui succensi sunt, fere octo
millia virorum. 86 Et movit inde Jonathas castra, et applicuit ea Ascalonem :
et exierunt de civitate obviam illi in magna gloria. 87 Et reversus est Jonathas
in Jerusalem cum suis, habentibus spolia multa. 88 Et factum est, ut audivit
Alexander rex sermones istos, addidit adhuc glorificare Jonathan. 89 Et misit
ei fibulam auream, sicut consuetudo est dari cognatis regum. Et dedit ei
Accaron, et omnes fines ejus, in possessionem.
11 Et rex Ægypti congregavit exercitum, sicut arena quæ est circa oram
maris, et naves multas : et quærebat obtinere regnum Alexandri dolo,
et addere illud regno suo. 2 Et exiit in Syriam verbis pacificis, et aperiebant
ei civitates, et occurrebant ei : quia mandaverat Alexander rex exire ei obviam,
eo quod socer suus esset. 3 Cum autem introiret civitatem Ptolemæus,
ponebat custodias militum in singulis civitatibus. 4 Et ut appropiavit Azoto,
ostenderunt ei templum Dagon succensum igni, et Azotum, et cetera ejus demolita,
et corpora projecta, et eorum, qui cæsi erant in bello, tumulos quos
fecerant secus viam. 5 Et narraverunt regi quia hæc fecit Jonathas, ut invidiam
facerent ei : et tacuit rex. 6 Et occurrit Jonathas regi in Joppen cum gloria,
et invicem se salutaverunt, et dormierunt illic. 7 Et abiit Jonathas cum rege
usque ad fluvium qui vocatur Eleutherus : et reversus est in Jerusalem. 8 Rex
autem Ptolemæus obtinuit dominium civitatum usque Seleuciam maritimam,
et cogitabat in Alexandrum consilia mala. 9 Et misit legatos ad Demetrium,
dicens : Veni, componamus inter nos pactum, et dabo tibi filiam meam, quam
habet Alexander, et regnabis in regno patris tui : 10 poenitet enim me quod
dederim illi filiam meam : quæsivit enim me occidere. 11 Et vituperavit eum,
propterea quod concupierat regnum ejus. 12 Et abstulit filiam suam, et dedit
eam Demetrio, et alienavit se ab Alexandro, et manifestæ sunt inimicitiæ ejus.
13 Et intravit Ptolemæus Antiochiam, et imposuit duo diademata capiti suo,
Ægypti et Asiæ.
14 Alexander autem rex erat in Cilicia illis temporibus : quia rebellabant
qui erant in locis illis. 15 Et audivit Alexander, et venit ad eum in bellum :
et produxit Ptolemæus rex exercitum, et occurrit ei in manu valida, et fugavit
eum. 16 Et fugit Alexander in Arabiam, ut ibi protegeretur : rex autem
Ptolemæus exaltatus est. 17 Et abstulit Zabdiel Arabs caput Alexandri, et misit
Ptolemæo. 18 Et rex Ptolemæus mortuus est in die tertia : et qui erant in
munitionibus, perierunt ab his qui erant intra castra. 19 Et regnavit Demetrius
anno centesimo sexagesimo septimo.
20 In diebus illis congregavit Jonathas eos qui erant in Judæa, ut expugnarent
arcem quæ est in Jerusalem : et fecerunt contra eam machinas multas. 21 Et
abierunt quidam qui oderant gentem suam viri iniqui ad regem Demetrium,
1222
Machabæorum I
et renuntiaverunt ei quod Jonathas obsideret arcem. 22 Et ut audivit, iratus
est : et statim venit ad Ptolemaidam, et scripsit Jonathæ ne obsideret arcem,
sed occurreret sibi ad colloquium festinato. 23 Ut audivit autem Jonathas,
jussit obsidere : et elegit de senioribus Isra¨el, et de sacerdotibus, et dedit se
periculo. 24 Et accepit aurum, et argentum, et vestem, et alia xenia multa,
et abiit ad regem Ptolemaidam : et invenit gratiam in conspectu ejus, 25 et
interpellabant adversus eum quidam iniqui ex gente sua. 26 Et fecit ei rex
sicut fecerant ei qui ante eum fuerant : et exaltavit eum in conspectu omnium
amicorum suorum, 27 et statuit ei principatum sacerdotii, et quæcumque
alia habuit prius pretiosa, et fecit eum principem amicorum. 28 Et postulavit
Jonathas a rege ut immunem faceret Judæam, et tres toparchias, et Samariam
et confines ejus : et promisit ei talenta trecenta. 29 Et consensit rex : et
scripsit Jonathæ epistolas de his omnibus, hunc modum continentes : 30 Rex
Demetrius fratri Jonathæ salutem, et genti Judæorum. 31 Exemplum epistolæ,
quam scripsimus Lastheni parenti nostro de vobis, misimus ad vos ut sciretis :
32 Rex Demetrius Lastheni parenti salutem. 33 Genti Judæorum amicis nostris,
et conservantibus quæ justa sunt apud nos, decrevimus benefacere propter
benignitatem ipsorum, quam erga nos habent. 34 Statuimus ergo illis omnes
fines Judææ, et tres civitates, Lydan, et Ramathan, quæ additæ sunt Judææ
ex Samaria, et omnes confines earum, sequestrari omnibus sacrificantibus in
Jerosolymis pro his quæ ab eis prius accipiebat rex per singulos annos, et pro
fructibus terræ et pomorum. 35 Et alia quæ ad nos pertinebant decimarum et
tributorum ex hoc tempore, remittimus eis : et areas salinarum, et coronas,
quæ nobis deferebantur, 36 omnia ipsis concedimus : et nihil horum irritum
erit, ex hoc, et in omne tempus. 37 Nunc ergo curate facere horum exemplum,
et detur Jonathæ, et ponatur in monte sancto, in loco celebri.
38 Et videns Demetrius rex quod siluit terra in conspectu suo, et nihil ei resistit,
dimisit totum exercitum suum, unumquemque in locum suum, excepto
peregrino exercitu, quem contraxit ab insulis gentium : et inimici erant ei
omnes exercitus patrum ejus. 39 Tryphon autem erat quidam partium Alexandri
prius : et vidit quoniam omnis exercitus murmurabat contra Demetrium,
et ivit ad Emalchuel Arabem, qui nutriebat Antiochum filium Alexandri : 40 et
assidebat ei, ut traderet eum ipsi, ut regnaret loco patris sui : et enuntiavit
ei quanta fecit Demetrius, et inimicitias exercituum ejus adversus illum. Et
mansit ibi diebus multis. 41 Et misit Jonathas ad Demetrium regem, ut ejiceret
eos qui in arce erant in Jerusalem, et qui in præsidiis erant : quia impugnabant
Isra¨el. 42 Et misit Demetrius ad Jonathan, dicens : Non hæc tantum
faciam tibi, et genti tuæ, sed gloria illustrabo te, et gentem tuam, cum fuerit
opportunum. 43 Nunc ergo recte feceris, si miseris in auxilium mihi viros :
quia discessit omnis exercitus meus. 44 Et misit ei Jonathas tria millia virorum
fortium Antiochiam : et venerunt ad regem, et delectatus est rex in adventu
eorum. 45 Et convenerunt qui erant de civitate, centum viginti millia virorum,
et volebant interficere regem. 46 Et fugit rex in aulam : et occupaverunt
qui erant de civitate, itinera civitatis, et coeperunt pugnare. 47 Et vocavit rex
Judæos in auxilium, et convenerunt omnes simul ad eum, et dispersi sunt
omnes per civitatem : 48 et occiderunt in illa die centum millia hominum, et
succenderunt civitatem, et ceperunt spolia multa in die illa, et liberaverunt
regem. 49 Et viderunt qui erant de civitate, quod obtinuissent Judæi civitatem
sicut volebant : et infirmati sunt mente sua, et clamaverunt ad regem cum
precibus, dicentes : 50 Da nobis dextras, et cessent Judæi oppugnare nos, et
1223
Machabæorum I
civitatem. 51 Et projecerunt arma sua, et fecerunt pacem, et glorificati sunt
Judæi in conspectu regis, et in conspectu omnium qui erant in regno ejus, et
nominati sunt in regno : et regressi sunt in Jerusalem habentes spolia multa.
52 Et sedit Demetrius rex in sede regni sui : et siluit terra in conspectu
ejus. 53 Et mentitus est omnia quæcumque dixit, et abalienavit se a Jonatha, et
non retribuit ei secundum beneficia quæ sibi tribuerat, et vexabat eum valde.
54 Post hæc autem reversus est Tryphon, et Antiochus cum eo puer adolescens,
et regnavit, et imposuit sibi diadema. 55 Et congregati sunt ad eum omnes exercitus,
quos disperserat Demetrius, et pugnaverunt contra eum : et fugit, et
terga vertit. 56 Et accepit Tryphon bestias, et obtinuit Antiochiam.
57 Et scripsit Antiochus adolescens Jonathæ, dicens : Constituo tibi sacerdotium,
et constituo te super quatuor civitates, ut sis de amicis regis. 58 Et
misit illi vasa aurea in ministerium, et dedit ei potestatem bibendi in auro,
et esse in purpura, et habere fibulam auream : 59 et Simonem fratrem ejus
constituit ducem a terminis Tyri usque ad fines Ægypti. 60 Et exiit Jonathas,
et perambulabat trans flumen civitates : et congregatus est ad eum omnis
exercitus Syriæ in auxilium, et venit Ascalonem, et occurrerunt ei honorifice
de civitate. 61 Et abiit inde Gazam : et concluserunt se qui erant Gazæ : et
obsedit eam, et succendit quæ erant in circuitu civitatis, et prædatus est ea.
62 Et rogaverunt Gazenses Jonathan, et dedit illis dexteram : et accepit filios
eorum obsides, et misit illos in Jerusalem : et perambulavit regionem usque
Damascum. 63 Et audivit Jonathas quod prævaricati sunt principes Demetrii
in Cades, quæ est in Galilæa, cum exercitu multo, volentes eum removere
a negotio regni : 64 et occurrit illis : fratrem autem suum Simonem reliquit
intra provinciam. 65 Et applicuit Simon ad Bethsuram, et expugnabat eam
diebus multis, et conclusit eos. 66 Et postulaverunt ab eo dextras accipere, et
dedit illis : et ejecit eos inde, et cepit civitatem, et posuit in ea præsidium.
67 Et Jonathas et castra ejus applicuerunt ad aquam Genesar, et ante lucem
vigilaverunt in campo Asor : 68 et ecce castra alienigenarum occurrebant in
campo, et tendebant ei insidias in montibus : ipse autem occurrit ex adverso.
69 Insidiæ vero exsurrexerunt de locis suis, et commiserunt prælium. 70 Et
fugerunt qui erant ex parte Jonathæ omnes, et nemo relictus est ex eis, nisi
Mathathias filius Absolomi, et Judas filius Calphi, princeps militiæ exercitus.
71 Et scidit Jonathas vestimenta sua, et posuit terram in capite suo, et oravit.
72 Et reversus est Jonathas ad eos in prælium, et convertit eos in fugam, et
pugnaverunt. 73 Et viderunt qui fugiebant partis illius, et reversi sunt ad eum,
et insequebantur cum eo omnes usque Cades ad castra sua, et pervenerunt
usque illuc : 74 et ceciderunt de alienigenis in die illa tria millia virorum : et
reversus est Jonathas in Jerusalem.
12 Et vidit Jonathas quia tempus eum juvat, et elegit viros, et misit eos
Romam statuere et renovare cum eis amicitiam : 2 et ad Spartiatas, et
ad alia loca misit epistolas secundum eamdem formam : 3 et abierunt Romam,
et intraverunt curiam, et dixerunt : Jonathas summus sacerdos, et gens
Judæorum miserunt nos, ut renovaremus amicitiam et societatem secundum
pristinum. 4 Et dederunt illis epistolas ad ipsos per loca, ut deducerent eos
in terram Juda cum pace. 5 Et hoc est exemplum epistolarum, quas scripsit
Jonathas Spartiatis : 6 Jonathas summus sacerdos, et seniores gentis, et sacerdotes,
et reliquus populus Judæorum, Spartiatis fratribus salutem. 7 Jampridem
missæ erant epistolæ ad Oniam summum sacerdotem ab Ario, qui reg-
1224
Machabæorum I
nabat apud vos, quoniam estis fratres nostri, sicut rescriptum continet, quod
subjectum est. 8 Et suscepit Onias virum, qui missus fuerat, cum honore :
et accepit epistolas, in quibus significabatur de societate et amicitia. 9 Nos
cum nullo horum indigeremus, habentes solatio sanctos libros, qui sunt in
manibus nostris, 10 maluimus mittere ad vos renovare fraternitatem et amicitiam,
ne forte alieni efficiamur a vobis : multa enim tempora transierunt,
ex quo misistis ad nos. 11 Nos ergo in omni tempore sine intermissione in
diebus solemnibus, et ceteris, quibus oportet, memores sumus vestri in sacrificiis
quæ offerimus, et in observationibus, sicut fas est, et decet meminisse
fratrum. 12 Lætamur itaque de gloria vestra. 13 Nos autem circumdederunt
multæ tribulationes, et multa prælia, et impugnaverunt nos reges qui sunt in
circuitu nostro. 14 Noluimus ergo vobis molesti esse, neque ceteris sociis et
amicis nostris in his præliis : 15 habuimus enim de cælo auxilium, et liberati
sumus nos, et humiliati sunt inimici nostri. 16 Elegimus itaque Numenium
Antiochi filium, et Antipatrem Jasonis filium, et misimus ad Romanos renovare
cum eis amicitiam et societatem pristinam. 17 Mandavimus itaque eis
ut veniant etiam ad vos, et salutent vos, et reddant vobis epistolas nostras de
innovatione fraternitatis nostræ. 18 Et nunc benefacietis respondentes nobis ad
hæc.
19 Et hoc est rescriptum epistolarum quod miserat Oniæ : 20 Arius rex
Spartiatarum Oniæ sacerdoti magno salutem. 21 Inventum est in scriptura de
Spartiatis, et Judæis, quoniam sunt fratres, et quod sunt de genere Abraham.
22 Et nunc ex quo hæc cognovimus, benefacitis scribentes nobis de pace vestra.
23 Sed et nos rescripsimus vobis : Pecora nostra, et possessiones nostræ, vestræ
sunt : et vestræ, nostræ : mandavimus itaque hæc nuntiari vobis.
24 Et audivit Jonathas quoniam regressi sunt principes Demetrii cum exercitu
multo supra quam prius, pugnare adversus eum : 25 et exiit ab Jerusalem, et
occurrit eis in Amathite regione : non enim dederat eis spatium ut ingrederentur
regionem ejus. 26 Et misit speculatores in castra eorum : et reversi renuntiaverunt
quod constituunt supervenire illis nocte. 27 Cum occidisset autem
sol, præcepit Jonathas suis vigilare, et esse in armis paratos ad pugnam tota
nocte : et posuit custodes per circuitum castrorum. 28 Et audierunt adversarii
quod paratus est Jonathas cum suis in bello : et timuerunt, et formidaverunt in
corde suo : et accenderunt focos in castris suis. 29 Jonathas autem, et qui cum
eo erant, non cognoverunt usque mane : videbant autem luminaria ardentia,
30 et secutus est eos Jonathas, et non comprehendit eos : transierant enim flumen
Eleutherum. 31 Et divertit Jonathas ad Arabas, qui vocantur Zabadæi :
et percussit eos, et accepit spolia eorum. 32 Et junxit, et venit Damascum, et
perambulabat omnem regionem illam. 33 Simon autem exiit, et venit usque
ad Ascalonem, et ad proxima præsidia : et declinavit in Joppen, et occupavit
eam 34 (audivit enim quod vellent præsidium tradere partibus Demetrii), et
posuit ibi custodes ut custodirent eam. 35 Et reversus est Jonathas, et convocavit
seniores populi, et cogitavit cum eis ædificare præsidia in Judæa, 36 et
ædificare muros in Jerusalem, et exaltare altitudinem magnam inter medium
arcis et civitatis, ut separaret eam a civitate, ut esset ipsa singulariter, et neque
emant, neque vendant. 37 Et convenerunt ut ædificarent civitatem : et cecidit
murus qui erat super torrentem ab ortu solis, et reparavit eum, qui vocatur
Caphetetha : 38 et Simon ædificavit Adiada in Sephela, et munivit eam, et
imposuit portas et seras.
39 Et cum cogitasset Tryphon regnare Asiæ, et assumere diadema, et ex-
1225
Machabæorum I
tendere manum in Antiochum regem : 40 timens ne forte non permitteret eum
Jonathas, sed pugnaret adversus eum, quærebat comprehendere eum, et occidere.
Et exsurgens abiit in Bethsan. 41 Et exivit Jonathas obviam illi cum
quadraginta millibus virorum electorum in prælium, et venit Bethsan. 42 Et
vidit Tryphon quia venit Jonathas cum exercitu multo ut extenderet in eum
manus : timuit, 43 et excepit eum cum honore, et commendavit eum omnibus
amicis suis, et dedit ei munera : et præcepit exercitibus suis ut obedirent ei, sicut
sibi. 44 Et dixit Jonathæ : Ut quid vexasti universum populum, cum bellum
nobis non sit ? 45 et nunc remitte eos in domos suas : elige autem tibi viros
paucos, qui tecum sint, et veni mecum Ptolemaidam, et tradam eam tibi, et
reliqua præsidia, et exercitum, et universos præpositos negotii : et conversus
abibo : propterea enim veni. 46 Et credidit ei, et fecit sicut dixit : et dimisit
exercitum, et abierunt in terram Juda. 47 Retinuit autem secum tria millia virorum
: ex quibus remisit in Galilæam duo millia : mille autem venerunt cum
eo. 48 Ut autem intravit Ptolemaidam Jonathas, clauserunt portas civitatis
Ptolemenses, et comprehenderunt eum : et omnes qui cum eo intraverant,
gladio interfecerunt. 49 Et misit Tryphon exercitum et equites in Galilæam
et in campum magnum, ut perderent omnes socios Jonathæ. 50 At illi cum
cognovissent quia comprehensus est Jonathas, et periit, et omnes qui cum eo
erant, hortati sunt semetipsos, et exierunt parati in prælium. 51 Et videntes
hi qui insecuti fuerant, quia pro anima res est illis, reversi sunt : 52 illi autem
venerunt omnes cum pace in terram Juda. Et planxerunt Jonathan, et eos qui
cum ipso fuerant, valde : et luxit Isra¨el luctu magno. 53 Et quæsierunt omnes
gentes quæ erant in circuitu eorum conterere eos : dixerunt enim : 54 Non
habent principem et adjuvantem : nunc ergo expugnemus illos, et tollamus
de hominibus memoriam eorum.
13 Et audivit Simon quod congregavit Tryphon exercitum copiosum ut
veniret in terram Juda, et attereret eam. 2 Videns quia in tremore populus
est, et in timore, ascendit Jerusalem, et congregavit populum : 3 et adhortans
dixit : Vos scitis quanta ego, et fratres mei, et domus patris mei, fecimus
pro legibus et pro sanctis, prælia, et angustias quales vidimus : 4 horum gratia
perierunt fratres mei omnes propter Isra¨el, et relictus sum ego solus. 5 Et
nunc non mihi contingat parcere animæ meæ in omni tempore tribulationis
: non enim melior sum fratribus meis. 6 Vindicabo itaque gentem meam,
et sancta, natos quoque nostros, et uxores : quia congregatæ sunt universæ
gentes conterere nos inimicitiæ gratia. 7 Et accensus est spiritus populi simul
ut audivit sermones istos : 8 et responderunt voce magna, dicentes : Tu es dux
noster loco Judæ, et Jonathæ fratris tui : 9 pugna prælium nostrum : et omnia,
quæcumque dixeris nobis, faciemus. 10 Et congregans omnes viros bellatores,
acceleravit consummare universos muros Jerusalem, et munivit eam in gyro.
11 Et misit Jonathan filium Absalomi, et cum eo exercitum novum in Joppen, et
ejectis his qui erant in ea, remansit illic ipse. 12 Et movit Tryphon a Ptolemaida
cum exercitu multo, ut veniret in terram Juda, et Jonathas cum eo in custodia.
13 Simon autem applicuit in Addus contra faciem campi.
14 Et ut cognovit Tryphon quia surrexit Simon loco fratris sui Jonathæ, et
quia commissurus esset cum eo prælium, misit ad eum legatos, 15 dicens : Pro
argento, quod debebat frater tuus Jonathas in ratione regis propter negotia
quæ habuit, detinuimus eum. 16 Et nunc mitte argenti talenta centum, et duos
filios ejus obsides, ut non dimissus fugiat a nobis, et remittemus eum. 17 Et
1226
Machabæorum I
cognovit Simon quia cum dolo loqueretur secum : jussit tamen dari argentum
et pueros, ne inimicitiam magnam sumeret ad populum Isra¨el, dicentem :
18 Quia non misit ei argentum, et pueros, propterea periit. 19 Et misit pueros,
et centum talenta : et mentitus est, et non dimisit Jonathan.
20 Et post hæc venit Tryphon intra regionem, ut contereret eam : et gyraverunt
per viam quæ ducit Ador : et Simon et castra ejus ambulabant in
omnem locum quocumque ibant. 21 Qui autem in arce erant, miserunt ad Tryphonem
legatos, ut festinaret venire per desertum, et mitteret illis alimonias.
22 Et paravit Tryphon omnem equitatum, ut veniret illa nocte : erat autem nix
multa valde, et non venit in Galaaditim. 23 Et cum appropinquasset Bascaman,
occidit Jonathan et filios ejus illic. 24 Et convertit Tryphon, et abiit in
terram suam. 25 Et misit Simon, et accepit ossa Jonathæ fratris sui, et sepelivit
ea in Modin civitate patrum ejus. 26 Et planxerunt eum omnis Isra¨el planctu
magno, et luxerunt eum dies multos. 27 Et ædificavit Simon super sepulchrum
patris sui et fratrum suorum ædificium altum visu, lapide polito retro et ante.
28 Et statuit septem pyramidas, unam contra unam, patri et matri, et quatuor
fratribus : 29 et his circumposuit columnas magnas : et super columnas arma,
ad memoriam æternam : et juxta arma naves sculptas, quæ viderentur ab omnibus
navigantibus mare : 30 hoc est sepulchrum, quod fecit in Modin usque in
hunc diem. 31 Tryphon autem cum iter faceret cum Antiocho rege adolescente,
dolo occidit eum : 32 et regnavit loco ejus, et imposuit sibi diadema Asiæ, et
fecit plagam magnam in terra.
33 Et ædificavit Simon præsidia Judææ, muniens ea turribus excelsis, et
muris magnis, et portis, et seris : et posuit alimenta in munitionibus. 34 Et elegit
Simon viros, et misit ad Demetrium regem ut faceret remissionem regioni :
quia actus omnes Tryphonis per direptionem fuerant gesti. 35 Et Demetrius
rex ad verba ista respondit ei, et scripsit epistolam talem : 36 Rex Demetrius
Simoni summo sacerdoti et amico regum, et senioribus, et genti Judæorum,
salutem. 37 Coronam auream, et bahem, quam misistis, suscepimus : et parati
sumus facere vobiscum pacem magnam, et scribere præpositis regis remittere
vobis quæ indulsimus. 38 Quæcumque enim constituimus, vobis constant :
munitiones, quas ædificastis, vobis sint : 39 remittimus quoque ignorantias et
peccata usque in hodiernum diem, et coronam quam debebatis : et si quid
aliud erat tributarium in Jerusalem, jam non sit tributarium. 40 Et si qui ex
vobis apti sunt conscribi inter nostros, conscribantur, et sit inter nos pax.
41 Anno centesimo septuagesimo, ablatum est jugum gentium ab Isra¨el.
42 Et coepit populus Isra¨el scribere in tabulis, et gestis publicis, anno primo sub
Simone summo sacerdote, magno duce, et principe Judæorum. 43 In diebus
illis applicuit Simon ad Gazam, et circumdedit eam castris, et fecit machinas,
et applicuit ad civitatem, et percussit turrem unam, et comprehendit eam. 44 Et
eruperant qui erant intra machinam in civitatem, et factus est motus magnus
in civitate. 45 Et ascenderunt qui erant in civitate cum uxoribus et filiis supra
murum, scissis tunicis suis, et clamaverunt voce magna, postulantes a Simone
dextras sibi dari, 46 et dixerunt : Non nobis reddas secundum malitias nostras,
sed secundum misericordias tuas. 47 Et flexus Simon, non debellavit eos :
ejecit tamen eos de civitate, et mundavit ædes in quibus fuerant simulacra,
et tunc intravit in eam cum hymnis benedicens Dominum : 48 et ejecta ab ea
omni immunditia, collocavit in ea viros qui legem facerent : et munivit eam,
et fecit sibi habitationem. 49 Qui autem erant in arce Jerusalem, prohibebantur
egredi et ingredi regionem, et emere ac vendere : et esurierunt valde, et multi
1227
Machabæorum I
ex eis fame perierunt, 50 et clamaverunt ad Simonem ut dextras acciperent :
et dedit illis : et ejecit eos inde, et mundavit arcem a contaminationibus :
51 et intraverunt in eam tertia et vigesima die secundi mensis, anno centesimo
septuagesimo primo, cum laude, et ramis palmarum, et cinyris, et cymbalis,
et nablis, et hymnis, et canticis, quia contritus est inimicus magnus ex Isra¨el.
52 Et constituit ut omnibus annis agerentur dies hi cum lætitia. 53 Et munivit
montem templi, qui erat secus arcem, et habitavit ibi ipse, et qui cum eo erant.
54 Et vidit Simon Joannem filium suum, quod fortis prælii vir esset : et posuit
eum ducem virtutum universarum : et habitavit in Gazaris.
14 Anno centesimo septuagesimo secundo, congregavit rex Demetrius exercitum
suum, et abiit in Mediam ad contrahenda sibi auxilia, ut expugnaret
Tryphonem. 2 Et audivit Arsaces rex Persidis et Mediæ, quia intravit
Demetrius confines suos : et misit unum de principibus suis ut comprehenderet
eum vivum, et adduceret eum ad se. 3 Et abiit, et percussit castra
Demetrii : et comprehendit eum, et duxit eum ad Arsacem, et posuit eum in
custodiam. 4 Et siluit omnis terra Juda omnibus diebus Simonis, et quæsivit
bona genti suæ : et placuit illis potestas ejus et gloria ejus omnibus diebus.
5 Et cum omni gloria sua accepit Joppen in portum, et fecit introitum in insulis
maris. 6 Et dilatavit fines gentis suæ, et obtinuit regionem. 7 Et congregavit
captivitatem multam, et dominatus est Gazaræ, et Bethsuræ, et arci : et abstulit
immunditias ex ea, et non erat qui resisteret ei. 8 Et unusquisque colebat
terram suam cum pace : et terra Juda dabat fructus suos, et ligna camporum
fructum suum. 9 Seniores in plateis sedebant omnes, et de bonis terræ tractabant,
et juvenes induebant se gloriam, et stolas belli. 10 Et civitatibus tribuebat
alimonias, et constituebat eas ut essent vasa munitionis quoadusque nominatum
est nomen gloriæ ejus usque ad extremum terræ. 11 Fecit pacem super
terram, et lætatus est Isra¨el lætitia magna. 12 Et sedit unusquisque sub vite
sua, et sub ficulnea sua : et non erat qui eos terreret. 13 Defecit impugnans eos
super terram : reges contriti sunt in diebus illis. 14 Et confirmavit omnes humiles
populi sui, et legem exquisivit, et abstulit omnem iniquum et malum :
15 sancta glorificavit, et multiplicavit vasa sanctorum.
16 Et auditum est Romæ quia defunctus esset Jonathas, et usque in Spartiatas
: et contristati sunt valde. 17 Ut audierunt autem quod Simon frater ejus
factus esset summus sacerdos loco ejus, et ipse obtineret omnem regionem, et
civitates in ea, 18 scripserunt ad eum in tabulis æreis, ut renovarent amicitias et
societatem quam fecerant cum Juda et cum Jonatha, fratribus ejus. 19 Et lectæ
sunt in conspectu ecclesiæ in Jerusalem. Et hoc exemplum epistolarum, quas
Spartiatæ miserunt : 20 Spartianorum principes et civitates, Simoni sacerdoti
magno, et senioribus, et sacerdotibus, et reliquo populo Judæorum, fratribus,
salutem. 21 Legati, qui missi sunt ad populum nostrum, nuntiaverunt nobis
de vestra gloria, et honore, ac lætitia : et gavisi sumus in introitu eorum.
22 Et scripsimus quæ ab eis erant dicta in conciliis populi, sic : Numenius
Antiochi, et Antipater Jasonis filius, legati Judæorum, venerunt ad nos, renovantes
nobiscum amicitiam pristinam. 23 Et placuit populo excipere viros
gloriose, et ponere exemplum sermonum eorum in segregatis populi libris, ut
sit ad memoriam populo Spartiatarum. Exemplum autem horum scripsimus
Simoni magno sacerdoti. 24 Post hæc autem misit Simon Numenium Romam,
habentem clypeum aureum magnum, pondo mnarum mille, ad statuendam
cum eis societatem.
1228
Machabæorum I
Cum autem audisset populus Romanus 25 sermones istos, dixerunt : Quam
gratiarum actionem reddemus Simoni, et filiis ejus ? 26 restituit enim ipse
fratres suos, et expugnavit inimicos Isra¨el ab eis, et statuerunt ei libertatem,
et descripserunt in tabulis æreis, et posuerunt in titulis in monte Sion. 27 Et
hoc est exemplum scripturæ : Octavadecima die mensis Elul, anno centesimo
septuagesimo secundo, anno tertio sub Simone sacerdote magno in Asaramel,
28 in conventu magno sacerdotum, et populi, et principum gentis, et seniorum
regionis, nota facta sunt hæc : quoniam frequenter facta sunt prælia in regione
nostra, 29 Simon autem Mathathiæ filius, ex filiis Jarib, et fratres ejus, dederunt
se periculo, et restiterunt adversariis gentis suæ, ut starent sancta ipsorum, et
lex : et gloria magna glorificaverunt gentem suam. 30 Et congregavit Jonathas
gentem suam, et factus est illis sacerdos magnus, et appositus est ad populum
suum. 31 Et voluerunt inimici eorum calcare et atterere regionem ipsorum, et
extendere manus in sancta eorum. 32 Tunc restitit Simon, et pugnavit pro gente
sua, et erogavit pecunias multas, et armavit viros virtutis gentis suæ, et dedit
illis stipendia : 33 et munivit civitates Judææ, et Bethsuram, quæ erat in finibus
Judææ, ubi erant arma hostium antea : et posuit illic præsidium viros Judæos.
34 Et Joppen munivit, quæ erat ad mare, et Gazaram, quæ est in finibus Azoti,
in qua hostes antea habitabant : et collocavit illic Judæos, et quæcumque apta
erant ad correptionem eorum, posuit in eis. 35 Et vidit populus actum Simonis,
et gloriam quam cogitabat facere genti suæ, et posuerunt eum ducem suum,
et principem sacerdotum, eo quod ipse fecerat hæc omnia, et justitiam, et fidem,
quam conservavit genti suæ, et exquisivit omni modo exaltare populum
suum. 36 Et in diebus ejus prosperatum est in manibus ejus, ut tollerentur
gentes de regione ipsorum, et qui in civitate David erant, in Jerusalem in arce,
de qua procedebant, et contaminabant omnia quæ in circuitu sanctorum sunt,
et inferebant plagam magnam castitati : 37 et collocavit in ea viros Judæos
ad tutamentum regionis, et civitatis, et exaltavit muros Jerusalem. 38 Et rex
Demetrius statuit illi summum sacerdotium. 39 Secundum hæc fecit eum amicum
suum, et glorificavit eum gloria magna. 40 Audivit enim quod appellati
sunt Judæi a Romanis amici, et socii, et fratres, et quia susceperunt legatos
Simonis gloriose, 41 et quia Judæi et sacerdotes eorum consenserunt eum esse
ducem suum, et summum sacerdotem in æternum, donec surgat propheta
fidelis : 42 et ut sit super eos dux, et ut cura esset illi pro sanctis, et ut constitueret
præpositos super opera eorum, et super regionem, et super arma, et
super præsidia : 43 et cura sit illi de sanctis : et ut audiatur ab omnibus, et
scribantur in nomine ejus omnes conscriptiones in regione : et ut operiatur
purpura et auro : 44 et ne liceat ulli ex populo et ex sacerdotibus irritum facere
aliquid horum, et contradicere his quæ ab eo dicuntur, aut convocare conventum
in regione sine ipso, et vestiri purpura, et uti fibula aurea : 45 qui autem
fecerit extra hæc, aut irritum fecerit aliquid horum, reus erit. 46 Et complacuit
omni populo statuere Simonem, et facere secundum verba ista. 47 Et suscepit
Simon, et placuit ei ut summo sacerdotio fungeretur, et esset dux et princeps
gentis Judæorum, et sacerdotum, et præesset omnibus. 48 Et scripturam istam
dixerunt ponere in tabulis æreis, et ponere eas in peribolo sanctorum, in loco
celebri : 49 exemplum autem eorum ponere in ærario, ut habeat Simon, et filii
ejus.
15 Et misit rex Antiochus filius Demetrii epistolas ab insulis maris Simoni
sacerdoti, et principi gentis Judæorum, et universæ genti : 2 et erant
1229
Machabæorum I
continentes hunc modum : Rex Antiochus Simoni sacerdoti magno, et genti
Judæorum salutem. 3 Quoniam quidem pestilentes obtinuerunt regnum patrum
nostrorum, volo autem vendicare regnum, et restituere illud sicut erat
antea : et electam feci multitudinem exercitus, et feci naves bellicas. 4 Volo
autem procedere per regionem ut ulciscar in eos, qui corruperunt regionem
nostram, et qui desolaverunt civitates multas in regno meo. 5 Nunc ergo
statuo tibi omnes oblationes, quas remiserunt tibi ante me omnes reges, et
quæcumque alia dona remiserunt tibi : 6 et permitto tibi facere percussuram
proprii numismatis in regione tua : 7 Jerusalem autem sanctam esse, et
liberam : et omnia arma, quæ fabricata sunt, et præsidia, quæ construxisti,
quæ tenes, maneant tibi. 8 Et omne debitum regis, et quæ futura sunt regi, ex
hoc et in totum tempus remittuntur tibi. 9 Cum autem obtinuerimus regnum
nostrum, glorificabimus te, et gentem tuam, et templum, gloria magna, ita ut
manifestetur gloria vestra in universa terra. 10 Anno centesimo septuagesimo
quarto exiit Antiochus in terram patrum suorum, et convenerunt ad eum
omnes exercitus, ita ut pauci relicti essent cum Tryphone. 11 Et insecutus est
eum Antiochus rex, et venit Doram fugiens per maritimam : 12 sciebat enim
quod congregata sunt mala in eum, et reliquit eum exercitus : 13 et applicuit
Antiochus super Doram cum centum viginti millibus virorum belligeratorum,
et octo millibus equitum : 14 et circuivit civitatem, et naves a mari accesserunt :
et vexabant civitatem a terra et mari, et neminem sinebant ingredi vel egredi.
15 Venit autem Numenius, et qui cum eo fuerant, ab urbe Roma, habentes
epistolas regibus et regionibus scriptas, in quibus continebantur hæc : 16 Lucius
consul Romanorum, Ptolemæo regi salutem. 17 Legati Judæorum
venerunt ad nos amici nostri, renovantes pristinam amicitiam et societatem,
missi a Simone principe sacerdotum et populo Judæorum. 18 Attulerunt autem
et clypeum aureum mnarum mille. 19 Placuit itaque nobis scribere regibus et
regionibus, ut non inferant illis mala, neque impugnent eos, et civitates eorum,
et regiones eorum : et ut non ferant auxilium pugnantibus adversus eos.
20 Visum autem est nobis accipere ab eis clypeum. 21 Si qui ergo pestilentes
refugerunt de regione ipsorum ad vos, tradite eos Simoni principi sacerdotum,
ut vindicet in eos secundum legem suam. 22 Hæc eadem scripta sunt
Demetrio regi, et Attalo, et Ariarathi, et Arsaci, 23 et in omnes regiones : et
Lampsaco, et Spartiatis, et in Delum, et in Myndum, et in Sicyonem, et in
Cariam, et in Samum, et in Pamphyliam, et in Lyciam, et in Alicarnassum,
et in Coo, et in Siden, et in Aradon, et in Rhodum, et in Phaselidem, et in
Gortynam, et Gnidum, et Cyprum, et Cyrenen. 24 Exemplum autem eorum
scripserunt Simoni principi sacerdotum, et populo Judæorum.
25 Antiochus autem rex applicuit castra in Doram secundo, admovens ei
semper manus, et machinas faciens : et conclusit Tryphonem, ne procederet :
26 et misit ad eum Simon duo millia virorum electorum in auxilium, et argentum,
et aurum, et vasa copiosa : 27 et noluit ea accipere, sed rupit omnia, quæ
pactus est cum eo antea, et alienavit se ab eo. 28 Et misit ad eum Athenobium
unum de amicis suis, ut tractaret cum ipso, dicens : Vos tenetis Joppen, et
Gazaram, et arcem, quæ est in Jerusalem, civitates regni mei : 29 fines earum
desolastis, et fecistis plagam magnam in terra, et dominati estis per loca multa
in regno meo. 30 Nunc ergo tradite civitates quas occupastis, et tributa
locorum in quibus dominati estis extra fines Judææ : 31 sin autem, date pro
illis quingenta talenta argenti, et exterminii, quod exterminastis, et tributorum
civitatum alia talenta quingenta : sin autem, veniemus, et expugnabimus vos.
1230
Machabæorum I
32 Et venit Athenobius amicus regis in Jerusalem, et vidit gloriam Simonis, et
claritatem in auro, et argento, et apparatum copiosum : et obstupuit, et retulit
ei verba regis. 33 Et respondit ei Simon, et dixit ei : Neque alienam terram
sumpsimus, neque aliena detinemus : sed hæreditatem patrum nostrorum,
quæ injuste ab inimicis nostris aliquo tempore possessa est. 34 Nos vero tempus
habentes, vindicamus hæreditatem patrum nostrorum. 35 Nam de Joppe
et Gazara quæ expostulas, ipsi faciebant in populo plagam magnam, et in regione
nostra : horum damus talenta centum. Et non respondit ei Athenobius
verbum. 36 Reversus autem cum ira ad regem, renuntiavit ei verba ista, et
gloriam Simonis, et universa quæ vidit, et iratus est rex ira magna. 37 Tryphon
autem fugit navi in Orthosiada.
38 Et constituit rex Cendebæum ducem maritimum, et exercitum peditum
et equitum dedit illi. 39 Et mandavit illi movere castra contra faciem Judææ : et
mandavit ei ædificare Gedorem, et obstruere portas civitatis, et debellare populum.
Rex autem persequebatur Typhonem. 40 Et pervenit Cendebæus Jamniam,
et coepit irritare plebem, et conculcare Judæam, et captivare populum, et
interficere, et ædificare Gedorem. 41 Et collocavit illic equites et exercitum, ut
egressi perambularent viam Judææ, sicut constituit ei rex.
16 Et ascendit Joannes de Gazaris, et nuntiavit Simoni patri suo quæ fecit
Cendebæus in populo ipsorum. 2 Et vocavit Simon duos filios seniores,
Judam et Joannem, et ait illis : Ego, et fratres mei, et domus patris mei expugnavimus
hostes Isra¨el ab adolescentia usque in hunc diem : et prosperatum est
in manibus nostris liberare Isra¨el aliquoties. 3 Nunc autem senui : sed estote
loco meo, et fratres mei, et egressi pugnate pro gente nostra : auxilium vero
de cælo vobiscum sit. 4 Et elegit de regione viginti millia virorum belligeratorum,
et equites : et profecti sunt ad Cendebæum, et dormierunt in Modin. 5 Et
surrexerunt mane, et abierunt in campum : et ecce exercitus copiosus in obviam
illis peditum et equitum : et fluvius torrens erat inter medium ipsorum.
6 Et admovit castra contra faciem eorum ipse et populus ejus, et vidit populum
trepidantem ad transfretandum torrentem : et transfretavit primus, et
viderunt eum viri, et transierunt post eum. 7 Et divisit populum et equites in
medio peditum : erat autem equitatus adversariorum copiosus nimis. 8 Et exclamaverunt
sacris tubis, et in fugam conversus est Cendebæus et castra ejus :
et ceciderunt ex eis multi vulnerati : residui autem in munitionem fugerunt.
9 Tunc vulneratus est Judas frater Joannis : Joannes autem insecutus est eos,
donec venit Cedronem, quam ædificavit : 10 et fugerunt usque ad turres, quæ
erant in agris Azoti, et succendit eas igni. Et ceciderunt ex illis duo millia
virorum, et reversus est in Judæam in pace.
11 Et Ptolemæus filius Abobi constitutus erat dux in campo Jericho, et
habebat argentum et aurum multum : 12 erat enim gener summi sacerdotis.
13 Et exaltatum est cor ejus, et volebat obtinere regionem, et cogitabat dolum
adversus Simonem et filios ejus, ut tolleret eos. 14 Simon autem, perambulans
civitates quæ erant in regione Judææ, et sollicitudinem gerens earum,
descendit in Jericho ipse, et Mathathias filius ejus, et Judas, anno centesimo
septuagesimo septimo, mense undecimo : hic est mensis Sabath. 15 Et suscepit
eos filius Abobi in munitiunculam, quæ vocatur Doch, cum dolo, quam ædificavit
: et fecit eis convivium magnum, et abscondit illic viros. 16 Et cum inebriatus
esset Simon et filii ejus, surrexit Ptolemæus cum suis, et sumpserunt
arma sua, et intraverunt in convivium : et occiderunt eum, et duos filios ejus,
1231
Machabæorum I
et quosdam pueros ejus : 17 et fecit deceptionem magnam in Isra¨el, et reddidit
mala pro bonis. 18 Et scripsit hæc Ptolemæus, et misit regi ut mitteret ei
exercitum in auxilium, et traderet ei regionem, et civitates eorum, et tributa.
19 Et misit alios in Gazaram tollere Joannem : et tribunis misit epistolas, ut
venirent ad se, et daret eis argentum, et aurum, et dona. 20 Et alios misit occupare
Jerusalem et montem templi. 21 Et præcurrens quidam, nuntiavit Joanni
in Gazara quia periit pater ejus et fratres ejus, et quia misit te quoque interfici.
22 Ut audivit autem, vehementer expavit : et comprehendit viros, qui venerant
perdere eum, et occidit eos : cognovit enim quia quærebant eum perdere.
23 Et cetera sermonum Joannis, et bellorum ejus, et bonarum virtutum,
quibus fortiter gessit, et ædificii murorum, quos exstruxit, et rerum gestarum
ejus : 24 ecce hæc scripta sunt in libro dierum sacerdotii ejus, ex quo factus est
princeps sacerdotum post patrem suum.
1232
Liber II Machabæorum
1 Fratribus qui sunt per Ægyptum Judæis, salutem dicunt fratres qui sunt
in Jerosolymis Judæi, et qui in regione Judææ, et pacem bonam. 2 Benefaciat
vobis Deus, et meminerit testamenti sui, quod locutus est ad Abraham,
et Isaac, et Jacob servorum suorum fidelium : 3 et det vobis cor omnibus
ut colatis eum, et faciatis ejus voluntatem, corde magno et animo volenti.
4 Adaperiat cor vestrum in lege sua, et in præceptis suis, et faciat pacem.
5 Exaudiat orationes vestras, et reconcilietur vobis, nec vos deserat in tempore
malo. 6 Et nunc hic sumus orantes pro vobis. 7 Regnante Demetrio, anno
centesimo sexagesimo nono, nos Judæi scripsimus vobis in tribulatione et impetu
qui supervenit nobis in istis annis, ex quo recessit Jason a sancta terra,
et a regno. 8 Portam succenderunt, et effuderunt sanguinem innocentem : et
oravimus ad Dominum, et exauditi sumus, et obtulimus sacrificium et similaginem,
et accendimus lucernas, et proposuimus panes. 9 Et nunc frequentate
dies scenopegiæ mensis Casleu.
10 Anno centesimo octogesimo octavo, populus qui est Jerosolymis et in
Judæa, senatusque et Judas, Aristobolo magistro Ptolemæi regis, qui est de
genere christorum sacerdotum, et his qui in Ægypto sunt Judæis, salutem et
sanitatem. 11 De magnis periculis a Deo liberati, magnifice gratias agimus ipsi,
utpote qui adversus talem regem dimicavimus. 12 Ipse enim ebullire fecit de
Perside eos qui pugnaverunt contra nos et sanctam civitatem. 13 Nam cum
in Perside esset dux ipse, et cum ipso immensus exercitus, cecidit in templo
Naneæ, consilio deceptus sacerdotum Naneæ. 14 Etenim cum ea habitaturus
venit ad locum Antiochus et amici ejus, et ut acciperet pecunias multas dotis
nomine. 15 Cumque proposuissent eas sacerdotes Naneæ, et ipse cum paucis
ingressus esset intra ambitum fani, clauserunt templum, 16 cum intrasset Antiochus
: apertoque occulto aditu templi, mittentes lapides percusserunt ducem
et eos qui cum eo erant : et diviserunt membratim, et capitibus amputatis foras
projecerunt. 17 Per omnia benedictus Deus, qui tradidit impios. 18 Facturi igitur
quinta et vigesima die mensis Casleu purificationem templi, necessarium
duximus significare vobis : ut et vos quoque agatis diem scenopegiæ, et diem
ignis, qui datus est quando Nehemias ædificato templo et altari obtulit sacrificia.
19 Nam cum in Persidem ducerentur patres nostri, sacerdotes qui tunc
cultores Dei erant, acceptum ignem de altari occulte absconderunt in valle, ubi
erat puteus altus et siccus, et in eo contutati sunt eum, ita ut omnibus ignotus
esset locus. 20 Cum autem præterissent anni multi, et placuit Deo ut mitteretur
Nehemias a rege Persidis, nepotes sacerdotum illorum qui absconderant, misit
ad requirendum ignem : et sicut narraverunt nobis, non invenerunt ignem,
sed aquam crassam. 21 Et jussit eos haurire, et afferre sibi : et sacrificia quæ
imposita erant, jussit sacerdos Nehemias aspergi ipsa aqua : et ligna, et quæ
erant superposita. 22 Utque hoc factum est, et tempus affuit quo sol refulsit,
qui prius erat in nubilo, accensus est ignis magnus, ita ut omnes mirarentur.
23 Orationem autem faciebant omnes sacerdotes, dum consummaretur sacrificium,
Jonatha inchoante, ceteris autem respondentibus. 24 Et Nehemiæ erat
oratio hunc habens modum : Domine Deus omnium creator, terribilis et fortis,
justus et misericors, qui solus est bonus rex, 25 solus præstans, solus justus et
omnipotens et æternus, qui liberas Isra¨el de omni malo ; qui fecisti patres electos,
et sanctificasti eos : 26 accipe sacrificium pro universo populo tuo Isra¨el,
Machabæorum II
et custodi partem tuam, et sanctifica. 27 Congrega dispersionem nostram, libera
eos qui serviunt gentibus, et contemptos et abominatos respice, ut sciant
gentes quia tu es Deus noster. 28 Afflige opprimentes nos, et contumeliam facientes
in superbia. 29 Constitue populum tuum in loco sancto tuo, sicut dixit
Moyses. 30 Sacerdotes autem psallebant hymnos usquequo consumptum esset
sacrificium. 31 Cum autem consumptum esset sacrificium, ex residua aqua
Nehemias jussit lapides majores perfundi. 32 Quod ut factum est, ex eis flamma
accensa est : sed ex lumine quod refulsit ab altari, consumpta est. 33 Ut
vero manifestata est res, renuntiatum est regi Persarum quod in loco in quo
ignem absconderent hi qui translati fuerant sacerdotes, aqua apparuit, de qua
Nehemias, et qui cum eo erant, purificaverunt sacrificia. 34 Considerans autem
rex, et rem diligenter examinans, fecit ei templum, ut probaret quod factum
erat : 35 et cum probasset, sacerdotibus donavit multa bona, et alia atque alia
munera : et accipiens manu sua, tribuebat eis. 36 Appellavit autem Nehemias
hunc locum Nephthar, quod interpretatur Purificatio : vocatur autem apud
plures Nephi.
2 Invenitur autem in descriptionibus Jeremiæ prophetæ, quod jussit eos
ignem accipere qui transmigrabant, ut significatum est, et ut mandavit
transmigratis. 2 Et dedit illis legem, ne obliviscerentur præcepta Domini, et
non exerrarent mentibus, videntes simulacra aurea et argentea, et ornamenta
eorum. 3 Et alia hujusmodi dicens, hortabatur ne legem amoverent a corde
suo. 4 Erat autem in ipsa scriptura, quomodo tabernaculum et arcam jussit
propheta divino responso ad se facto comitari secum, usquequo exiit in
montem in quo Moyses ascendit, et vidit Dei hæreditatem. 5 Et veniens ibi
Jeremias, invenit locum speluncæ : et tabernaculum, et arcam, et altare incensi
intulit illuc, et ostium obstruxit. 6 Et accesserunt quidam simul, qui sequebantur,
ut notarent sibi locum : et non potuerunt invenire. 7 Ut autem cognovit
Jeremias, culpans illos dixit : Quod ignotus erit locus donec congreget Deus
congregationem populi, et propitius fiat : 8 et tunc Dominus ostendet hæc, et
apparebit majestas Domini, et nubes erit, sicut et Moysi manifestabatur, et sicut
cum Salomon petiit ut locus sanctificaretur magno Deo, manifestabat hæc.
9 Magnifice etenim sapientiam tractabat : et ut sapientiam habens, obtulit sacrificium
dedicationis et consummationis templi. 10 Sicut et Moyses orabat ad
Dominum, et descendit ignis de cælo et consumpsit holocaustum, sic et Salomon
oravit, et descendit ignis de cælo et consumpsit holocaustum. 11 Et dixit
Moyses : Eo quod non sit comestum quod erat pro peccato, consumptum est.
12 Similiter et Salomon octo diebus celebravit dedicationem.
13 Inferebantur autem in descriptionibus et commentariis Nehemiæ hæc
eadem : et ut construens bibliothecam congregavit de regionibus libros et
prophetarum et David, et epistolas regum, et de donariis. 14 Similiter autem
et Judas ea quæ deciderant per bellum quod nobis acciderat, congregavit omnia,
et sunt apud nos. 15 Si ergo desideratis hæc, mittite qui perferant vobis.
16 Acturi itaque purificationem scripsimus vobis : bene ergo facietis, si egeritis
hos dies. 17 Deus autem, qui liberavit populum suum, et reddidit hæreditatem
omnibus, et regnum, et sacerdotium, et sanctificationem, 18 sicut promisit in
lege, speramus quod cito nostri miserebitur, et congregavit de sub cælo in
locum sanctum. 19 Eripuit enim nos de magnis periculis, et locum purgavit.
20 De Juda vero Machabæo, et fratribus ejus, et de templi magni purificatione,
et de aræ dedicatione, 21 sed et de præliis quæ pertinent ad Antiochum
1234
Machabæorum II
Nobilem et filium ejus Eupatorem, 22 et de illuminationibus quæ de cælo factæ
sunt ad eos qui pro Judæis fortiter fecerunt, ita ut universam regionem, cum
pauci essent, vindicarent, et barbaram multitudinem fugarent, 23 et famosissimum
in toto orbe templum recuperarent, et civitatem liberarent, et leges
quæ abolitæ erant, restituerentur, Domino cum omni tranquillitate propitio
facto illis. 24 Itemque ab Jasone Cyrenæo quinque libris comprehensa tentavimus
nos uno volumine breviare. 25 Considerantes enim multitudinem librorum,
et difficultatem volentibus aggredi narrationes historiarum propter
multitudinem rerum, 26 curavimus volentibus quidem legere, ut esset animi
oblectatio : studiosis vero, ut facilius possint memoriæ commendare : omnibus
autem legentibus utilitas conferatur. 27 Et nobis quidem ipsis, qui hoc
opus breviandi causa suscepimus, non facilem laborem, immo vero negotium
plenum vigiliarum et sudoris assumpsimus. 28 Sicut hi qui præparant convivium,
et quærunt aliorum voluntati parere propter multorum gratiam, libenter
laborem sustinemus. 29 Veritatem quidem de singulis auctoribus concedentes,
ipsi autem secundum datam formam brevitati studentes. 30 Sicut enim novæ
domus architecto de universa structura curandum est ; ei vero qui pingere
curat, quæ apta sunt ad ornatum exquirenda sunt : ita æstimandum est et
in nobis. 31 Etenim intellectum colligere, et ordinare sermonem, et curiosius
partes singulas quasque disquirere, historiæ congruit auctori : 32 brevitatem
vero dictionis sectari, et executiones rerum vitare, brevianti concedendum est.
33 Hinc ergo narrationem incipiemus : de præfatione tantum dixisse sufficiat.
Stultum etenim est ante historiam effluere, in ipsa autem historia succingi.
3 Igitur cum sancta civitas habitaretur in omni pace, leges etiam adhuc
optime custodirentur, propter Oniæ pontificis pietatem, et animos odio
habentes mala, 2 fiebat ut et ipsi reges et principes locum summo honore
dignum ducerent, et templum maximis muneribus illustrarent : 3 ita ut Seleucus
Asiæ rex de redditibus suis præstaret omnes sumptus ad ministerium
sacrificiorum pertinentes. 4 Simon autem de tribu Benjamin, præpositus
templi constitutus, contendebat, obsistente sibi principe sacerdotum, iniquum
aliquid in civitate moliri. 5 Sed cum vincere Oniam non posset, venit ad
Apollonium Tharsææ filium, qui eo tempore erat dux Coelesyriæ et Phoenicis :
6 et nuntiavit ei pecuniis innumerabilibus plenum esse ærarium Jerosolymis,
et communes copias immensas esse, quæ non pertinent ad rationem sacrificiorum
: esse autem possibile sub potestate regis cadere universa. 7 Cumque
retulisset ad regem Apollonius de pecuniis quæ delatæ erant, illæ accitum
Heliodorum, qui erat super negotia ejus, misit, cum mandatis ut prædictam
pecuniam transportaret. 8 Statimque Heliodorus iter est agressus, specie quidem
quasi per Coelesyriam et Phoenicen civitates esset peragraturus, re vera
autem regis propositum perfecturus. 9 Sed cum venisset Jerosolymam, et benigne
a summo sacerdote in civitate esset exceptus, narravit de dato indicio
pecuniarum, et cujus rei gratia adesset, aperuit : interrogabat autem si vere
hæc ita essent. 10 Tunc summus sacerdos ostendit deposita esse hæc, et victualia
viduarum et pupillorum : 11 quædam vero esse Hircani Tobiæ viri valde
eminentis, in his quæ detulerat impius Simon : universa autem argenti talenta
esse quadringenta, et auri ducenta : 12 decipi vero eos qui credidissent loco et
templo quod per universum mundum honoratur pro sui veneratione et sanctitate,
omnino impossibile esse. 13 At ille pro his quæ habebat in mandatis
a rege, dicebat omni genere regi ea esse deferenda. 14 Constituta autem die,
1235
Machabæorum II
intrabat de his Heliodorus ordinaturus. Non modica vero per universam civitatem
erat trepidatio. 15 Sacerdotes autem ante altare cum stolis sacerdotalibus
jactaverunt se, et invocabant de cælo eum qui de depositis legem posuit, ut
his qui deposuerant ea salva custodiret. 16 Jam vero qui videbat summi sacerdotis
vultum, mente vulnerabatur : facies enim et color immutatus declarabat
internum animi dolorem : 17 circumfusa enim erat moestitia quædam viro,
et horror corporis, per quem manifestus aspicientibus dolor cordis ejus efficiebatur.
18 Alii etiam gregatim de domibus confluebant, publica supplicatione
obsecrantes, pro eo quod in contemptum locus esset venturus. 19 Accinctæque
mulieres ciliciis pectus, per plateas confluebant : sed et virgines
quæ conclusæ erant, procurrebant ad Oniam, aliæ autem ad muros, quædam
vero per fenestras aspiciebant : 20 universæ autem protendentes manus in
cælum, deprecabantur : 21 erat enim misera commistæ multitudinis, et magni
sacerdotis in agone constituti exspectatio. 22 Et hi quidem invocabant omnipotentem
Deum, ut credita sibi his qui crediderant, cum omni integritate
conservarentur. 23 Heliodorus autem, quod decreverat, perficiebat eodem loco
ipse cum satellitibus circa ærarium præsens. 24 Sed spiritus omnipotentis
Dei magnam fecit suæ ostensionis evidentiam, ita ut omnes qui ausi fuerant
parere ei, ruentes Dei virtute, in dissolutionem et formidinem converterentur.
25 Apparuit enim illis quidam equus terribilem habens sessorem, optimis
operimentis adornatus : isque cum impetu Heliodoro priores calces elisit : qui
autem ei sedebat, videbatur arma habere aurea. 26 Alii etiam apparuerunt duo
juvenes virtute decori, optimi gloria, speciosique amictu : qui circumsteterunt
eum, et ex utraque parte flagellabant, sine intermissione multis plagis verberantes.
27 Subito autem Heliodorus concidit in terram, eumque multa caligine
circumfusum rapuerunt, atque in sella gestatoria positum ejecerunt. 28 Et is,
qui cum multis cursoribus et satellitibus prædictum ingressus est ærarium,
portabatur nullo sibi auxilium ferente, manifesta Dei cognita virtute : 29 et ille
quidem per divinam virtutem jacebat mutus, atque omni spe et salute privatus.
30 Hi autem Dominum benedicebant, quia magnificabat locum suum : et
templum, quod paulo ante timore ac tumultu erat plenum, apparente omnipotente
Domino, gaudio et lætitia impletum est. 31 Tunc vero ex amicis Heliodori
quidam rogabant confestim Oniam, ut invocaret Altissimum ut vitam donaret
ei qui in supremo spiritu erat constitutus. 32 Considerans autem summus sacerdos
ne forte rex suspicaretur malitiam aliquam ex Judæis circa Heliodorum
consummatum, obtulit pro salute viri hostiam salutarem. 33 Cumque summus
sacerdos exoraret, iidem juvenes eisdem vestibus amicti astantes Heliodoro,
dixerunt : Oniæ sacerdoti gratias age : nam propter eum Dominus tibi vitam
donavit. 34 Tu autem a Deo flagellatus, nuntia omnibus magnalia Dei, et
potestatem. Et his dictis, non comparuerunt. 35 Heliodorus autem, hostia Deo
oblata, et votis magnis promissis ei qui vivere illi concessit, et Oniæ gratias
agens, recepto exercitu, repedabat ad regem. 36 Testabatur autem omnibus ea
quæ sub oculis suis viderat opera magni Dei. 37 Cum autem rex interrogasset
Heliodorum, quis esset aptus adhuc semel Jerosolymam mitti, ait : 38 Si quem
habes hostem, aut regni tui insidiatorem, mitte illuc, et flagellatum eum recipies,
si tamen evaserit : eo quod in loco sit vere Dei quædam virtus. 39 Nam
ipse, qui habet in cælis habitationem, visitator et adjutor est loci illius, et venientes
ad malefaciendum percutit ac perdit. 40 Igitur de Heliodoro et ærarii
custodia ita res se habet.
1236
Machabæorum II
4 Simon autem prædictus, pecuniarum et patriæ delator, male loquebatur
de Onia, tamquam ipse Heliodorum instigasset ad hæc, et ipse fuisset
incentor malorum : 2 provisoremque civitatis, ac defensorem gentis suæ, et
æmulatorem legis Dei, audebat insidiatorem regni dicere. 3 Sed cum inimicitiæ
in tantum procederent ut etiam per quosdam Simonis necessarios
homicidia fierent, 4 considerans Onias periculum contentionis, et Apollonium
insanire, utpote ducem Coelesyriæ et Phoenicis, ad augendam malitiam
Simonis ad regem se contulit, 5 non ut civium accusator, sed communem utilitatem
apud semetipsum universæ multitudinis considerans. 6 Videbat enim
sine regali providentia impossibile esse pacem rebus dari, nec Simonem posse
cessare a stultitia sua.
7 Sed post Seleuci vitæ excessum, cum suscepisset regnum Antiochus,
qui Nobilis appellabatur, ambiebat Jason frater Oniæ summum sacerdotium :
8 adito rege, promittens ei argenti talenta trecenta sexaginta, et ex redditibus
aliis talenta octoginta, 9 super hæc promittebat et alia centum quinquaginta,
si potestati ejus concederetur, gymnasium et ephebiam sibi constituere, et eos
qui in Jerosolymis erant, Antiochenos scribere. 10 Quod cum rex annuisset,
et obtinuisset principatum, statim ad gentilem ritum contribules suos transferre
coepit, 11 et amotis his quæ humanitatis causa Judæis a regibus fuerant
constituta per Joannem patrem Eupolemi, qui apud Romanos de amicitia et
societate functus est legatione legitima, civium jura destituens, prava instituta
sanciebat. 12 Etenim ausus est sub ipsa arce gymnasium constituere, et
optimos quosque epheborum in lupanaribus ponere. 13 Erat autem hoc non
initium, sed incrementum quoddam, et profectus gentilis et alienigenæ conversationis,
propter impii et non sacerdotis Jasonis nefarium, et inauditum
scelus : 14 ita ut sacerdotes jam non circa altaris officia dediti essent, sed contempto
templo et sacrificiis neglectis, festinarent participes fieri palæstræ et
præbitionis ejus injustæ, et in exercitiis disci. 15 Et patrios quidem honores
nihil habentes, græcas glorias optimas arbitrabantur : 16 quarum gratia periculosa
eos contentio habebat, et eorum instituta æmulabantur, ac per omnia
his consimiles esse cupiebant, quos hoste et peremptores habuerant. 17 In
leges enim divinas impie agere impune non cedit : sed hoc tempus sequens
declarabit. 18 Cum autem quinquennalis agon Tyri celebraretur, et rex præsens
esset, 19 misit Jason facinorosus ab Jerosolymis viros peccatores, portantes argenti
didrachmas trecentas in sacrificum Herculis : quas postulaverunt hi qui
asportaverant ne in sacrificiis erogarentur, quia non oporteret, sed in alios
sumptus eas deputari. 20 Sed hæ oblatæ sunt quidem ab eo qui miserat in
sacrificium Herculis : propter præsentes autem datæ sunt in fabricam navium
triremium. 21 Misso autem in Ægyptum Apollonio Mnesthei filio propter
primates Ptolemæi Philometoris regis, cum cognovisset Antiochus alienum se
a negotiis regni effectum, propriis utilitatibus consulens, profectus inde venit
Joppen, et inde Jerosolymam. 22 Et magnifice ab Jasone et civitate susceptus,
cum facularum luminibus et laudibus ingressus est : et inde in Phoenicen
exercitum convertit.
23 Et post triennii tempus, misit Jason Menelaum supradicti Simonis
fratrem portantem pecunias regi, et de negotiis necessariis responsa perlaturum.
24 At ille commendatus regi, cum magnificasset faciem potestatis ejus,
in semetipsum retorsit summum sacerdotium, superponens Jasoni talenta argenti
trecenta. 25 Acceptisque a rege mandatis, venit, nihil quidem habens
dignum sacerdotio : animos vero crudelis tyranni, et feræ beluæ iram gerens.
1237
Machabæorum II
26 Et Jason quidem, qui proprium fratrem captivaverat, ipse deceptus profugus
in Ammanitem expulsus est regionem. 27 Menelaus autem principatum quidem
obtinuit : de pecuniis vero regi promissis, nihil agebat, cum exactionem
faceret Sostratus, qui arci erat præpositus, 28 nam ad hunc exactio vectigalium
pertinebant : quam ob causam utrique ad regem sunt evocati. 29 Et Menelaus
amotus est a sacerdotio, succedente Lysimacho fratre suo : Sostratus autem
prælatus est Cypriis. 30 Et cum hæc agerentur, contigit Tharsenses et Mallotas
seditionem movere, eo quod Antiochidi regis concubinæ dono essent dati.
31 Festinanter itaque rex venit sedare illos, relicto suffecto uno ex comitibus
suis Andronico. 32 Ratus autem Menelaus accepisse se tempus opportunum,
aurea quædam vasa e templo furatus donavit Andronico, et alia vendiderat
Tyri, et per vicinas civitates. 33 Quod cum certissime cognovisset Onias,
arguebat eum, ipse in loco tuto se continens Antiochiæ secus Daphnem.
34 Unde Menelaus accedens ad Andronicum, rogabat ut Oniam interficeret.
Qui cum venisset ad Oniam, et datis dextris cum jurejurando (quamvis esset
ei suspectus) suasisset de asylo procedere, statim eum peremit, non veritus
justitiam. 35 Ob quam causam non solum Judæi, sed aliæ quoque nationes
indignabantur, et moleste ferebant de nece tanti viri injusta. 36 Sed regressum
regem de Ciliciæ locis adierunt Judæi apud Antiochiam, simul et Græci,
conquerentes de iniqua nece Oniæ. 37 Contristatus itaque animo Antiochus
propter Oniam, et flexus ad misericordiam, lacrimas fudit, recordatus defuncti
sobrietatem et modestiam : 38 accensisque animis Andronicum purpura exutum,
per totam civitatem jubet circumduci : et in eodem loco in quo in Oniam
impietatem commiserat, sacrilegum vita privari, Domino illi condignam
retribuente poenam.
39 Multis autem sacrilegiis in templo a Lysimacho commissis Menelai consilio,
et divulgata fama, congregata est multitudo adversum Lysimachum multo
jam auro exportato. 40 Turbis autem insurgentibus, et animis ira repletis,
Lysimachus armatis fere tribus millibus iniquis manibus uti coepit, duce quodam
tyranno, ætate pariter et dementia provecto. 41 Sed ut intellexerunt conatum
Lysimachi, alii lapides, alii fustes validos arripuere : quidam vero cinerem
in Lysimachum jecere. 42 Et multi quidem vulnerati, quidam autem et prostrati,
omnes vero in fugam conversi sunt : ipsum etiam sacrilegum secus ærarium
interfecerunt. 43 De his ergo coepit judicium adversus Menelaum agitari.
44 Et cum venisset rex Tyrum, ad ipsum negotium detulerunt missi tres viri a
senioribus. 45 Et cum superaretur Menelaus, promisit Ptolemæo multas pecunias
dare ad suadendum regi. 46 Itaque Ptolemæus in quodam atrio positum
quasi refrigerandi gratia regem adiit, et deduxit a sententia : 47 et Menelaum
quidem universæ malitiæ reum criminibus absolvit : miseros autem qui,
etiamsi apud Scythas causam dixissent, innocentes judicarentur, hos morte
damnavit. 48 Cito ergo injustam poenam dederunt, qui pro civitate, et populo,
et sacris vasis causam prosecuti sunt. 49 Quam ob rem Tyrii quoque indignati,
erga sepulturam eorum liberalissimi extiterunt. 50 Menelaus autem, propter
eorum qui in potentia erant avaritiam, permanebat in potestate, crescens in
malitia ad insidias civium.
5 Eodem tempore, Antiochus secundam profectionem paravit in Ægyptum.
2 Contigit autem per universam Jerosolymorum civitatem videri diebus
quadraginta per a¨era equites discurrentes, auratas stolas habentes et hastis,
quasi cohortes armatos : 3 et cursus equorum per ordines digestos, et congres-
1238
Machabæorum II
siones fieri cominus, et scutorum motus, et galeatorum multitudinem gladiis
districtis, et telorum jactus, et aureorum armorum splendorem, omnisque
generis loricarum. 4 Quapropter omnes rogabant in bonum monstra converti.
5 Sed cum falsus rumor exisset, tamquam vita excessisset Antiochus, assumptis
Jason non minus mille viris, repente agressus est civitatem : et civibus
ad murum convolantibus ad ultimum apprehensa civitate, Menelaus fugit in
arcem : 6 Jason vero non parcebat in cæde civibus suis, nec cogitabat prosperitatem
adversum cognatos malum esse maximum, arbitrans hostium et non
civium se trophæa capturum. 7 Et principatum quidem non obtinuit, finem
vero insidiarum suarum confusionem accepit, et profugus iterum abiit in Ammanitem.
8 Ad ultimum, in exitium sui conclusus ab Areta Arabum tyranno
fugiens de civitate in civitatem, omnibus odiosus, ut refuga legum et execrabilis,
ut patriæ et civium hostis, in Ægyptum extrusus est : 9 et qui multos de
patria sua expulerat, peregre periit, Lacedæmonas profectus, quasi pro cognatione
ibi refugium habiturus : 10 et qui insepultos multos abjecerat, ipse
et illamentatus et insepultus abjicitur, sepultura neque peregrina usus, neque
patrio sepulchro participans.
11 His itaque gestis, suspicatus est rex societatem deserturos Judæos : et
ob hoc profectus ex Ægypto efferatis animis, civitatem quidem armis cepit.
12 Jussit autem militibus interficere, nec parcere occursantibus, et per domos
ascendentes trucidare. 13 Fiebant ergo cædes juvenum ac seniorum, et
mulierum et natorum exterminia, virginumque et parvulorum neces. 14 Erant
autem toto triduo octoginta millia interfecti, quadraginta millia vincti, non
minus autem venundati. 15 Sed nec ista sufficiunt : ausus est etiam intrare
templum universa terra sanctius, Menelao ductore, qui legum et patriæ fuit
proditor : 16 et scelestis manibus sumens sancta vasa, quæ ab aliis regibus
et civitatibus erant posita ad ornatum loci, et gloriam, contrectabat indigne,
et contaminabat. 17 Ita alienatus mente Antiochus, non considerabat quod
propter peccata habitantium civitatem, modicum Deus fuerat iratus : propter
quod et accidit circa locum despectio : 18 alioquin nisi contigisset eos multis
peccatis esse involutos, sicut Heliodorus, qui missus est a Seleuco rege
ad expoliandum ærarium, etiam hic statim adveniens flagellatus, et repulsus
utique fuisset ab audacia. 19 Verum non propter locum, gentem : sed
propter gentem, locum Deus elegit. 20 Ideoque et ipse locus particeps factus
est populi malorum : postea autem fiet socius bonorum, et qui derelictus in
ira Dei omnipotentis est, iterum in magni Domini reconciliatione cum summa
gloria exaltabitur. 21 Igitur Antiochus mille et octingentis ablatis de templo
talentis, velociter Antiochiam regressus est, existimans se præ superbia
terram ad navigandum, pelagus vero ad iter agendum deducturum propter
mentis elationem. 22 Reliquit autem et præpositos ad affligendam gentem :
Jerosolymis quidem Philippum genere Phrygem, moribus crudeliorem eo ipso
a quo constitutus est : 23 in Garizim autem Andronicum et Menelaum, qui
gravius quam ceteri imminebant civibus. 24 Cumque appositus esset contra
Judæos, misit odiosum principem Apollonium cum exercitu viginti et duobus
millibus, præcipiens ei omnes perfectæ ætatis interficere, mulieres ac juvenes
vendere. 25 Qui cum venisset Jerosolymam, pacem simulans, quievit usque
ad diem sanctum sabbati : et tunc feriatis Judæis arma capere suis præcepit.
26 Omnesque qui ad spectaculum processerant, trucidavit : et civitatem cum
armatis discurrens, ingentem multitudinem peremit. 27 Judas autem Machabæus,
qui decimus fuerat, secesserat in desertum locum, ibique inter feras
1239
Machabæorum II
vitam in montibus cum suis agebat : et foeni cibo vescentes, demorabantur, ne
participes essent coinquinationis.
6Sed non post multum temporis, misit rex senem quemdam Antiochenum,
qui compelleret Judæos ut se transferrent a patriis et Dei legibus : 2 contaminare
etiam quod in Jerosolymis erat templum, et cognominare Jovis
Olympii : et in Garizim, prout erant hi qui locum inhabitabant, Jovis hospitalis.
3 Pessima autem et universis gravis erat malorum incursio : 4 nam templum
luxuria et comessationibus gentium erat plenum, et scortantium cum
meretricibus : sacratisque ædibus mulieres se ultro ingerebant, intro ferentes
ea quæ non licebat. 5 Altare etiam plenum erat illicitis, quæ legibus prohibebantur.
6 Neque autem sabbata custodiebantur, neque dies solemnes patrii
servabantur, nec simpliciter Judæum se esse quisquam confitebatur. 7 Ducebantur
autem cum amara necessitate in die natalis regis ad sacrificia : et cum
Liberi sacra celebrarentur, cogebantur hedera coronati Libero circuire. 8 Decretum
autem exiit in proximas gentilium civitates, suggerentibus Ptolemæis,
ut pari modo et ipsi adversus Judæos agerent, ut sacrificarent : 9 eos autem
qui nollent transire ad instituta gentium, interficerent : erat ergo videre miseriam.
10 Duæ enim mulieres delatæ sunt natos suos circumcidisse : quas,
infantibus ad ubera suspensis, cum publice per civitatem circumduxissent,
per muros præcipitaverunt. 11 Alii vero, ad proximas co¨euntes speluncas,
et latenter sabbati diem celebrantes, cum indicati essent Philippo, flammis
succensi sunt, eo quod verebantur propter religionem et observantiam manu
sibimet auxilium ferre. 12 Obsecro autem eos qui hunc librum lecturi sunt, ne
abhorrescant propter adversos casus : sed reputent ea quæ acciderunt, non
ad interitum, sed ad correptionem esse generis nostri. 13 Etenim multo tempore
non sinere peccatoribus ex sententia agere, sed statim ultiones adhibere,
magni beneficii est indicium. 14 Non enim, sicut in aliis nationibus, Dominus
patienter exspectat, ut eas cum judicii dies advenerit, in plenitudine peccatorum
puniat : 15 ita et in nobis statuit ut, peccatis nostris in finem devolutis,
ita demum in nos vindicet. 16 Propter quod numquam quidem a nobis misericordiam
suam amovet : corripiens vero in adversis, populum suum non
dereliquit. 17 Sed hæc nobis ad commonitionem legentium dicta sint paucis.
Jam enim veniendum est ad narrationem.
18 Igitur Eleazarus, unus de primoribus scribarum, vir ætate provectus, et
vultu decorus, aperto ore hians compellebatur carnem porcinam manducare.
19 At ille gloriosissimam mortem magis quam odibilem vitam complectens,
voluntarie præibat ad supplicium. 20 Intuens autem quemadmodum oporteret
accedere, patienter sustinens, destinavit non admittere illicita propter vitæ
amorem. 21 Hi autem qui astabant, iniqua miseratione commoti propter antiquam
viri amicitiam, tollentes eum secreto rogabant afferri carnes quibus
vesci ei licebat, ut simularetur manducasse sicut rex imperaverat de sacrificii
carnibus, 22 ut hoc facto, a morte liberaretur : et propter veterem viri amicitiam,
hanc in eo faciebant humanitatem. 23 At ille cogitare coepit ætatis ac
senectutis suæ eminentiam dignam, et ingenitæ nobilitatis canitiem, atque a
puero optimæ conversationis actus : et secundum sanctæ et a Deo conditæ
legis constituta, respondit cito, dicens præmitti se velle in infernum. 24 Non
enim ætati nostræ dignum est, inquit, fingere : ut multi adolescentium, arbitrantes
Eleazarum nonaginta annorum transisse ad vitam alienigenarum,
25 et ipsi propter meam simulationem, et propter modicum corruptibilis vitæ
1240
Machabæorum II
tempus decipiantur, et per hoc maculam atque execrationem meæ senectuti
conquiram. 26 Nam etsi in præsenti tempore suppliciis hominum eripiar, sed
manum Omnipotentis nec vivus, nec defunctus, effugiam. 27 Quam ob rem
fortiter vita excedendo, senectute quidem dignus apparebo : 28 adolescentibus
autem exemplum forte relinquam, si prompto animo ac fortiter pro gravissimis
ac sanctissimis legibus honesta morte perfungar. His dictis, confestim
ad supplicium trahebatur. 29 Hi autem qui eum ducebant, et paulo ante fuerant
mitiores, in iram conversi sunt propter sermones ab eo dictos, quos illi per
arrogantiam prolatos arbitrabantur. 30 Sed cum plagis perimeretur, ingemuit,
et dixit : Domine, qui habes sanctam scientiam, manifeste tu scis quia cum a
morte possem liberari, duros corporis sustineo dolores : secundum animam
vero propter timorem tuum libenter hæc patior. 31 Et iste quidem hoc modo
vita decessit, non solum juvenibus, sed et universæ genti memoriam mortis
suæ ad exemplum virtutis et fortitudinis derelinquens.
7Contigit autem et septem fratres una cum matre sua apprehensos compelli
a rege edere contra fas carnes porcinas, flagris et taureis cruciatos. 2 Unus
autem ex illis, qui erat primus, sic ait : Quid quæris, et quid vis discere a
nobis ? parati sumus mori, magis quam patrias Dei leges prævaricari. 3 Iratus
itaque rex, jussit sartagines et ollas æneas succendi : quibus statim succensis,
4 jussit ei qui prior fuerat locutus amputari linguam, et cute capitis abstracta,
summas quoque manus et pedes ei præscindi, ceteris ejus fratribus et matre
inspicientibus. 5 Et cum jam per omnia inutilis factus esset, jussit ignem
admoveri, et adhuc spirantem torreri in sartagine : in qua cum diu cruciaretur,
ceteri una cum matre invicem se hortabantur mori fortiter, 6 dicentes :
Dominus Deus aspiciet veritatem, et consolabitur in nobis, quemadmodum in
protestatione cantici declaravit Moyses : Et in servis suis consolabitur.
7 Mortuo itaque illo primo hoc modo, sequentem deducebant ad illudendum
: et cute capitis ejus cum capillis abstracta, interrogabant si manducaret,
priusquam toto corpore per membra singula puniretur. 8 At ille respondens
patria voce, dixit : Non faciam. Propter quod et iste, sequenti loco, primi
tormenta suscepit : 9 et in ultimo spiritu constitutus, sic ait : Tu quidem scelestissime
in præsenti vita nos perdis : sed Rex mundi defunctos nos pro suis
legibus in æternæ vitæ resurrectione suscitabit.
10 Post hunc tertius illuditur, et linguam postulatus cito protulit, et manus
constanter extendit : 11 et cum fiducia ait : E cælo ista possideo, sed propter
Dei leges nunc hæc ipsa despicio, quoniam ab ipso me ea recepturum spero :
12 ita ut rex, et qui cum ipso erant, mirarentur adolescentis animum, quod
tamquam nihilum duceret cruciatus. 13 Et hoc ita defuncto, quartum vexabant
similiter torquentes. 14 Et cum jam esset ad mortem, sic ait : Potius est ab
hominibus morti datos spem exspectare a Deo, iterum ab ipso resuscitandos :
tibi enim resurrectio ad vitam non erit. 15 Et cum admovissent quintum, vexabant
eum. At ille respiciens in eum, 16 dixit : Potestatem inter homines habens,
cum sis corruptibilis, facis quod vis : noli autem putare genus nostrum a Deo
esse derelictum : 17 tu autem patienter sustine, et videbis magnam potestatem
ipsius, qualiter te et semen tuum torquebit. 18 Post hunc ducebant sextum, et
is, mori incipiens, sic ait : Noli frustra errare : nos enim propter nosmetipsos
hæc patimur, peccantes in Deum nostrum, et digna admiratione facta sunt
in nobis : 19 tu autem ne existimes tibi impune futurum, quod contra Deum
pugnare tentaveris.
1241
Machabæorum II
20 Supra modum autem mater mirabilis, et bonorum memoria digna, quæ
pereuntes septem filios sub unius diei tempore conspiciens, bono animo ferebat
propter spem quam in Deum habebat : 21 singulos illorum hortabatur voce
patria fortiter, repleta sapientia : et, femineæ cogitationi masculinum animum
inserens, 22 dixit ad eos : Nescio qualiter in utero meo apparuistis, neque enim
ego spiritum et animam donavi vobis et vitam, et singulorum membra non ego
ipsa compegi : 23 sed enim mundi Creator, qui formavit hominis nativitatem,
quique omnium invenit originem, et spiritum vobis iterum cum misericordia
reddet et vitam, sicut nunc vosmetipsos despicitis propter leges ejus.
24 Antiochus autem, contemni se arbitratus, simul et exprobrantis voce despecta,
cum adhuc adolescentior superesset, non solum verbis hortabatur, sed
et cum juramento affirmabat se divitem et beatum facturum, et translatum a
patriis legibus amicum habiturum, et res necessarias ei præbiturum. 25 Sed ad
hæc cum adolescens nequaquam inclinaretur, vocavit rex matrem, et suadebat
ei ut adolescenti fieret in salutem. 26 Cum autem multis eam verbis esset
hortatus, promisit suasurum se filio suo. 27 Itaque inclinata ad illum, irridens
crudelem tyrannum, ait patria voce : Fili mi, miserere mei, quæ te in utero
novem mensibus portavi, et lac triennio dedi et alui, et in ætatem istam perduxi.
28 Peto, nate, ut aspicias ad cælum et terram, et ad omnia quæ in eis
sunt, et intelligas quia ex nihilo fecit illa Deus, et hominum genus : 29 ita fiet,
ut non timeas carnificem istum, sed dignus fratribus tuis effectus particeps,
suscipe mortem, ut in illa miseratione cum fratribus tuis te recipiam. 30 Cum
hæc illa adhuc diceret, ait adolescens : Quem sustinetis ? non obedio præcepto
regis, sed præcepto legis, quæ data est nobis per Moysen. 31 Tu vero, qui
inventor omnis malitiæ factus es in Hebræos, non effugies manum Dei. 32 Nos
enim pro peccatis nostris hæc patimur. 33 Et si nobis propter increpationem et
correptionem Dominus Deus noster modicum iratus est : sed iterum reconciliabitur
servis suis. 34 Tu autem, o sceleste, et omnium hominum flagitiosissime,
noli frustra extolli vanis spebus in servos ejus inflammatus : 35 nondum enim
omnipotentis Dei, et omnia inspicientis, judicium effugisti. 36 Nam fratres
mei, modico nunc dolore sustentato, sub testamento æternæ vitæ effecti sunt :
tu vero judicio Dei justas superbiæ tuæ poenas exsolves. 37 Ego autem, sicut
fratres mei, animam et corpus meum trado pro patriis legibus, invocans Deum
maturius genti nostræ propitium fieri, teque cum tormentis et verberibus confiteri
quod ipse est Deus solus. 38 In me vero et in fratribus meis desinet
Omnipotentis ira, quæ super omne genus nostrum juste superducta est.
39 Tunc rex accensus ira in hunc, super omnes crudelius desævit, indigne
ferens se derisum. 40 Et hic itaque mundus obiit, per omnia in Domino confidens.
41 Novissime autem post filios, et mater consumpta est. 42 Igitur de
sacrificiis et de nimiis crudelitatibus satis dictum est.
8Judas vero Machabæus, et qui cum illo erant, introibant latenter in castella :
et convocantes cognatos et amicos, et eos qui permanserunt in Judaismo
assumentes, eduxerunt ad se sex millia virorum. 2 Et invocabant Dominum, ut
respiceret in populum qui ab omnibus calcabatur, et misereretur templo quod
contaminabatur ab impiis : 3 misereretur etiam exterminio civitatis, quæ esset
illico complananda, et vocem sanguinis ad se clamantis audiret : 4 memoraretur
quoque iniquissimas mortes parvulorum innocentum, et blasphemias
nomini suo illatas, et indignaretur super his. 5 At Machabæus, congregata
multitudine, intolerabilis gentibus efficiebatur : ira enim Domini in miseri-
1242
Machabæorum II
cordiam conversa est. 6 Et superveniens castellis et civitatibus improvisus,
succendebat eas : et opportuna loca occupans, non paucas hostium strages
dabat : 7 maxime autem noctibus ad hujuscemodi excursus ferebatur, et fama
virtutis ejus ubique diffundebatur. 8 Videns autem Philippus paulatim virum
ad profectum venire, ac frequentius res ei cedere propere, ad Ptolemæum
ducem Coelesyriæ et Phoenicis scripsit ut auxilium ferret regis negotiis.
9 At ille velociter misit Nicanorem Patrocli de primoribus amicum, datis
ei de permistis gentibus, armatis non minus viginti millibus, ut universum
Judæorum genus deleret, adjuncto ei Gorgia viro militari, et in bellicis rebus
experientissimo. 10 Constituit autem Nicanor, ut regi tributum, quod
Romanis erat dandum, duo millia talentorum de captivitate Judæorum suppleret
: 11 statimque ad maritimas civitates misit, convocans ad co¨emptionem
Judaicorum mancipiorum, promittens se nonaginta mancipia talento distracturum,
non respiciens ad vindictam quæ eum ab Omnipotente esset consecutura.
12 Judas autem ubi comperit, indicavit his qui secum erant Judæis
Nicanoris adventum. 13 Ex quibus quidam formidantes, et non credentes Dei
justitiæ, in fugam vertebantur : 14 alii vero si quid eis supererat vendebant,
simulque Dominum deprecabantur ut eriperet eos ab impio Nicanore, qui eos
priusquam cominus veniret, vendiderat : 15 etsi non propter eos, propter testamentum
tamen quod erat ad patres eorum, et propter invocationem sancti
et magnifici nominis ejus super ipsos.
16 Convocatis autem Machabæus septem millibus qui cum ipso erant, rogabat
ne hostibus reconciliarentur, neque metuerent inique venientium adversum
se hostium multitudinem : sed fortiter contenderent, 17 ante oculos
habentes contumeliam quæ loco sancto ab his injuste esset illata, itemque
et ludibrio habitæ civitatis injuriam, adhuc etiam veterum instituta convulsa.
18 Nam illi quidem armis confidunt, ait, simul et audacia : nos autem
in omnipotente Domino, qui potest et venientes adversum nos, et universum
mundum, uno nutu delere, confidimus. 19 Admonuit autem eos et de auxiliis
Dei, quæ facta sunt erga parentes : et quod sub Sennacherib centum octoginta
quinque millia perierunt : 20 et de prælio quod eis adversus Galatas fuit
in Babylonia, ut omnes, ubi ad rem ventum est, Macedonibus sociis hæsitantibus,
ipsi sex millia soli peremerunt centum viginti millia, propter auxilium
illis datum de cælo, et beneficia pro his plurima consecuti sunt. 21 His verbis
constantes effecti sunt, et pro legibus et patria mori parati. 22 Constituit itaque
fratres suos duces utrique ordini, Simonem, et Josephum, et Jonathan, subjectis
unicuique millenis et quingentenis. 23 Ad hoc etiam ab Esdra lecto illis
sancto libro, et dato signo adjutorii Dei, in prima acie ipse dux commisit cum
Nicanore. 24 Et facto sibi adjutore Omnipotente, interfecerunt super novem
millia hominum : majorem autem partem exercitus Nicanoris vulneribus debilem
factam fugere compulerunt. 25 Pecuniis vero eorum, qui ad emptionem
ipsorum venerant, sublatis, ipsos usquequaque persecuti sunt : 26 sed reversi
sunt hora conclusi, nam erat ante sabbatum : quam ob causam non perseveraverunt
insequentes. 27 Arma autem ipsorum, et spolia congregantes,
sabbatum agebant, benedicentes Dominum, qui liberavit eos in isto die, misericordiæ
initium stillans in eos. 28 Post sabbatum vero debilibus, et orphanis,
et viduis diviserunt spolia : et residua ipsi cum suis habuere. 29 His itaque
gestis, et communiter ab omnibus facta obsecratione, misericordem Dominum
postulabant ut in finem servis suis reconciliaretur. 30 Et ex his qui cum Timotheo
et Bacchide erant contra se contendentes, super viginti millia interfecerunt,
1243
Machabæorum II
et munitiones excelsas obtinuerunt : et plures prædas diviserunt, æquam portionem
debilibus, pupillis, et viduis, sed et senioribus facientes. 31 Et cum
arma eorum diligenter collegissent, omnia composuerunt in locis opportunis
: residua vero spolia Jerosolymam detulerunt : 32 et Philarchen, qui cum
Timotheo erat, interfecerunt, virum scelestum, qui in multis Judæos afflixerat.
33 Et cum epinicia agerent Jerosolymis, eum qui sacras januas incenderat,
id est, Callisthenem, cum in quoddam domicilium refugisset, incenderunt,
digna ei mercede pro impietatibus suis reddita. 34 Facinorosissimus autem
Nicanor, qui mille negotiantes ad Judæorum venditionem adduxerat, 35 humiliatus
auxilio Domini ab his quos nullos existimaverat, deposita veste gloriæ,
per mediterranea fugiens, solus venit Antiochiam, summam infelicitatem
de interitu sui exercitus consecutus. 36 Et qui promiserat Romanis se tributum
restituere de captivitate Jerosolymorum, prædicabat nunc protectorem Deum
habere Judæos, et ob ipsum invulnerabiles esse, eo quod sequerentur leges ab
ipso constitutas.
9Eodem tempore, Antiochus inhoneste revertebatur de Perside. 2 Intraverat
enim in eam quæ dicitur Persepolis, et tentavit expoliare templum, et civitatem
opprimere : sed multitudine ad arma concurrente, in fugam versi sunt :
et ita contigit ut Antiochus post fugam turpiter rediret. 3 Et cum venisset
circa Ecbatanam, recognovit quæ erga Nicanorem et Timotheum gesta sunt.
4 Elatus autem in ira, arbitrabatur se injuriam illorum qui se fugaverant posse
in Judæos retorquere : ideoque jussit agitari currum suum sine intermissione
agens iter, cælesti eum judicio perurgente, eo quod ita superbe locutus est
se venturum Jerosolymam, et congeriem sepulchri Judæorum eam facturum.
5 Sed qui universa conspicit Dominus Deus Isra¨el, percussit eum insanabili
et invisibili plaga. Ut enim finivit hunc ipsum sermonem, apprehendit eum
dolor dirus viscerum, et amara internorum tormenta : 6 et quidem satis juste,
quippe qui multis et novis cruciatibus aliorum torserat viscera, licet ille nullo
modo a sua malitia cessaret. 7 Super hoc autem superbia repletus, ignem
spirans animo in Judæos, et præcipiens accelerari negotium, contigit illum
impetu euntem de curru cadere, et gravi corporis collisione membra vexari.
8 Isque qui sibi videbatur etiam fluctibus maris imperare, supra humanum
modum superbia repletus, et montium altitudines in statera appendere, nunc
humiliatus ad terram in gestatorio portabatur, manifestam Dei virtutem in
semetipso contestans : 9 ita ut de corpore impii vermes scaturirent, ac viventis
in doloribus carnes ejus effluerent, odore etiam illius et foetore exercitus
gravaretur : 10 et qui paulo ante sidera cæli contingere se arbitrabatur, eum
nemo poterat propter intolerantiam foetoris portare.
11 Hinc igitur coepit ex gravi superbia deductus ad agnitionem sui venire,
divina admonitus plaga, per momenta singula doloribus suis augmenta capientibus.
12 Et cum nec ipse jam foetorem suum ferre posset, ita ait : Justum est
subditum esse Deo, et mortalem non paria Deo sentire. 13 Orabat autem hic
scelestus Dominum, a quo non esset misericordiam consecuturus. 14 Et civitatem,
ad quam festinans veniebat ut eam ad solum deduceret ac sepulchrum
congestorum faceret, nunc optat liberam reddere : 15 et Judæos, quos nec
sepultura quidem se dignos habiturum, sed avibus ac feris diripiendos traditurum,
et cum parvulis exterminaturum dixerat, æquales nunc Atheniensibus
facturum pollicetur : 16 templum etiam sanctum, quod prius expoliaverat,
optimis donis ornaturum, et sancta vasa multiplicaturum, et pertinentes ad
1244
Machabæorum II
sacrificia sumptus de redditibus suis præstaturum : 17 super hæc, et Judæum
se futurum, et omnem locum terræ perambulaturum, et prædicaturum Dei
potestatem. 18 Sed non cessantibus doloribus (supervenerat enim in eum justum
Dei judicium), desperans scripsit ad Judæos in modum deprecationis
epistolam hæc continentem : 19 Optimis civibus Judæis plurimam salutem, et
bene valere, et esse felices, rex et principes Antiochus. 20 Si bene valetis, et
filii vestri, et ex sententia vobis cuncta sunt, maximas agimus gratias. 21 Et
ego in infirmitate constitutus, vestri autem memor benigne reversus de Persidis
locis, et infirmitate gravi apprehensus, necessarium duxi pro communi
utilitate curam habere : 22 non desperans memetipsum, sed spem multam
habens effugiendi infirmitatem. 23 Respiciens autem quod et pater meus,
quibus temporibus in locis superioribus ducebat exercitum, ostendit qui post
se susciperet principatum : 24 ut si quid contrarium accideret, aut difficile nuntiaretur,
scientes hi qui in regionibus erant, cui esset rerum summa derelicta,
non turbarentur. 25 Ad hæc, considerans de proximo potentes quosque et vicinos
temporibus insidiantes, et eventum exspectantes, designavi filium meum
Antiochum regem, quem sæpe recurrens in superiora regna multis vestrum
commendabam : et scripsi ad eum quæ subjecta sunt. 26 Ora itaque vos, et peto
memores beneficiorum publice et privatim, ut unusquisque conservet fidem
ad me et ad filium meum. 27 Confido enim eum modeste et humane acturum,
et sequentem propositum meum, et communem vobis fore. 28 Igitur homicida
et blasphemus pessime percussus, et ut ipse alios tractaverat, peregre
in montibus miserabili obitu vita functus est. 29 Transferebat autem corpus
Philippus collactaneus ejus : qui, metuens filium Antiochi, ad Ptolemæum
Philometorem in Ægyptum abiit.
10 Machabæus autem, et qui cum eo erant, Domino se protegente, templum
quidem et civitatem recepit : 2 aras autem quas alienigenæ per
plateas exstruxerant, itemque delubra demolitus est : 3 et purgato templo, aliud
altare fecerunt, et de ignitis lapidibus igne concepto sacrificia obtulerunt
post biennium, et incensum, et lucernas, et panes propositionis posuerunt.
4 Quibus gestis, rogabant Dominum prostrati in terram, ne amplius talibus
malis inciderent : sed et, siquando peccassent, ut ab ipso mitius corriperentur,
et non barbaris ac blasphemis hominibus traderentur. 5 Qua die autem
templum ab alienigenis pollutum fuerat, contigit eadem die purificationem
fieri, vigesima quinta mensis qui fuit Casleu. 6 Et cum lætitia diebus octo
egerunt in modum tabernaculorum, recordantes quod ante modicum temporis
diem solemnem tabernaculorum in montibus et in speluncis more bestiarum
egerant. 7 Propter quod thyrsos, et ramos virides, et palmas præferebant
ei qui prosperavit mundari locum suum. 8 Et decreverunt communi præcepto
et decreto universæ genti Judæorum omnibus annis agere dies istos. 9 Et
Antiochi quidem, qui appellatus est Nobilis, vitæ excessus ita se habuit.
10 Nunc autem de Eupatore Antiochi impii filio quæ gesta sunt narrabimus,
breviantes mala quæ in bellis gesta sunt. 11 Hic enim suscepto regno, constituit
super negotia regni Lysiam quemdam, Phoenicis et Syriæ militiæ principem.
12 Nam Ptolemæus, qui dicebatur Macer, justi tenax erga Judæos esse constituit,
et præcipue propter iniquitatem quæ facta erat in eos, et pacifice agere
cum eis. 13 Sed ob hoc accusatus ab amicis apud Eupatorem, cum frequenter
proditor audiret, eo quod Cyprum creditam sibi a Philometore deseruisset, et
ad Antiochum Nobilem translatus etiam ab eo recessisset, veneno vitam finiv-
1245
Machabæorum II
it. 14 Gorgias autem cum esset dux locorum, assumptis advenis, frequenter
Judæos debellabat. 15 Judæi vero qui tenebant opportunas munitiones, fugatos
ab Jerosolymis suscipiebant, et bellare tentabant. 16 Hi vero qui erant
cum Machabæo, per orationes Dominum rogantes ut esset sibi adjutor, impetum
fecerunt in munitiones Idumæorum : 17 multaque vi insistentes, loca
obtinuerunt, occurrentes interemerunt, et omnes simul non minus viginti millibus
trucidaverunt. 18 Quidam autem cum confugissent in duas turres valde
munitas, omnem apparatum ad repugnandum habentes, 19 Machabæus ad eorum
expugnationem relicto Simone, et Josepho, itemque Zachæo, eisque qui
cum ipsis erant satis multis, ipse ad eas quæ amplius perurgebant pugnas conversus
est. 20 Hi vero qui cum Simone erant, cupiditate ducti, a quibusdam
qui in turribus erant, suasi sunt pecunia : et septuaginta millibus didrachmis
acceptis, dimiserunt quosdam effugere. 21 Cum autem Machabæo nuntiatum
esset quod factum est, principibus populi congregatis accusavit quod
pecunia fratres vendidissent, adversariis eorum dimissis. 22 Hos igitur proditores
factos interfecit, et confestim duas turres occupavit. 23 Armis autem ac
manibus omnia prospere agendo in duabus munitionibus plus quam viginti
millia peremit.
24 At Timotheus, qui prius a Judæis fuerat superatus, convocato exercitu
peregrinæ multitudinis, et congregato equitatu Asiano, advenit quasi armis
Judæam capturus. 25 Machabæus autem et qui cum ipso erant, appropinquante
illo, deprecabantur Dominum, caput terra aspergentes, lumbosque
ciliciis præcincti, 26 ad altaris crepidinem provoluti, ut sibi propitius, inimicis
autem eorum esset inimicus, et adversariis adversaretur, sicut lex dicit.
27 Et ita post orationem, sumptis armis, longius de civitate procedentes,
et proximi hostibus effecti, resederunt. 28 Primo autem solis ortu utrique
commiserunt : isti quidem victoriæ et prosperitatis sponsorem cum virtute
Dominum habentes : illi autem ducem belli animum habebant. 29 Sed cum
vehemens pugna esset, apparuerunt adversariis de cælo viri quinque in equis,
frenis aureis decori, ducatum Judæis præstantes : 30 ex quibus duo Machabæum
medium habentes, armis suis circumseptum incolumem conservabant
: in adversarios autem tela et fulmina jaciebant, ex quo et cæcitate confusi
et repleti perturbatione, cadebant. 31 Interfecti sunt autem viginti millia quingenti,
et equites sexcenti. 32 Timotheus vero confugit in Gazaram præsidium
munitum, cui præerat Chæreas. 33 Machabæus autem et qui cum eo erant,
lætantes obsederunt præsidium diebus quatuor. 34 At hi qui intus erant, loci
firmitate confisi, supra modum maledicebant, et sermones nefandos jactabant.
35 Sed cum dies quinta illucesceret, viginti juvenes ex his qui cum Machabæo
erant, accensi animis propter blasphemiam, viriliter accesserunt ad murum,
et feroci animo incedentes ascendebant : 36 sed et alii similiter ascendentes,
turres portasque succendere aggressi sunt, atque ipsos maledicos vivos concremare.
37 Per continuum autem biduum præsidio vastato, Timotheum occultantem
se in quodam repertum loco peremerunt : et fratrem illius Chæream
et Apollophanem occiderunt. 38 Quibus gestis, in hymnis et confessionibus
benedicebant Dominum, qui magna fecit in Isra¨el, et victoriam dedit illis.
11Sed parvo post tempore, Lysias procurator regis et propinquus, ac negotiorum
præpositus, graviter ferens de his quæ acciderant, 2 congregatis
octoginta millibus, et equitatu universo, veniebat adversus Judæos, existimans
se civitatem quidem captam gentibus habitaculum facturum, 3 templum vero
1246
Machabæorum II
in pecuniæ quæstum, sicut cetera delubra gentium, habiturum, et per singulos
annos venale sacerdotium : 4 nusquam recogitans Dei potestatem, sed mente
effrenatus in multitudine peditum, et in millibus equitum, et in octoginta elephantis
confidebat. 5 Ingressus autem Judæam, et appropians Bethsuræ, quæ
erat in angusto loco, ab Jerosolyma intervallo quinque stadiorum, illud præsidium
expugnabat. 6 Ut autem Machabæus et qui cum eo erant cognoverunt
expugnari præsidia, cum fletu et lacrimis rogabant Dominum, et omnis turba
simul, ut bonum angelum mitteret ad salutem Isra¨el. 7 Et ipse primus Machabæus,
sumptis armis, ceteros adhortatus est simul secum periculum subire,
et ferre auxilium fratribus suis. 8 Cumque pariter prompto animo procederent,
Jerosolymis apparuit præcedens eos eques in veste candida, armis aureis
hastam vibrans. 9 Tunc omnes simul benedixerunt misericordem Dominum,
et convaluerunt animis : non solum homines, sed et bestias ferocissimas, et
muros ferreos parati penetrare. 10 Ibant igitur prompti, de cælo habentes adjutorem
et miserantem super eos Dominum. 11 Leonum autem more impetu
irruentes in hostes, prostraverunt ex eis undecim millia peditum, et equitum
mille sexcentos : 12 universos autem in fugam verterunt, plures autem ex eis
vulnerati nudi evaserunt. Sed et ipse Lysias turpiter fugiens evasit.
13 Et quia non insensatus erat, secum ipse reputans factam erga se diminutionem,
et intelligens invictos esse Hebræos, omnipotentis Dei auxilio innitentes,
misit ad eos : 14 promisitque se consensurum omnibus quæ justa sunt,
et regem compulsurum amicum fieri. 15 Annuit autem Machabæus precibus
Lysiæ, in omnibus utilitati consulens : et quæcumque Machabæus scripsit
Lysiæ de Judæis, ea rex concessit. 16 Nam erant scriptæ Judæis epistolæ a
Lysia quidem hunc modum continentes : Lysias populo Judæorum salutem.
17 Joannes et Abesalom, qui missi fuerant a vobis, tradentes scripta, postulabant
ut ea quæ per illos significabantur, implerem. 18 Quæcumque igitur
regi potuerunt perferri, exposui : et quæ res permittebat, concessit. 19 Si igitur
in negotiis fidem conservaveritis, et deinceps bonorum vobis causa esset,
tentabo. 20 De ceteris autem per singula verbo mandavi et istis, et his, qui a me
missi sunt, colloqui vobiscum. 21 Bene valete. Anno centesimo, quadragesimo
octavo mensis Dioscori, die vigesima et quarta.
22 Regis autem epistola ista continebat : Rex Antiochus Lysiæ fratri
salutem. 23 Patre nostro inter deos translato, nos volentes eos qui sunt in
regno nostro sine tumultu agere, et rebus suis adhibere diligentiam, 24 audivimus
Judæos non consensisse patri meo ut transferrentur ad ritum Græcorum,
sed tenere velle suum institutum, ac propterea postulare a nobis concedi
sibi legitima sua. 25 Volentes igitur hanc quoque gentem quietam esse,
statuentes judicavimus templum restitui illis, ut agerent secundum suorum
majorum consuetudinem. 26 Bene igitur feceris, si miseris ad eos et dexteram
dederis : ut cognita nostra voluntate, bono animo sint, et utilitatibus propriis
deserviant.
27 Ad Judæos vero regis epistola talis erat : Rex Antiochus senatui Judæorum,
et ceteris Judæis salutem. 28 Si valetis, sic estis ut volumus : sed et ipsi
bene valemus. 29 Adiit nos Menelaus, dicens velle vos descendere ad vestros,
qui sunt apud nos. 30 His igitur qui commeant usque ad diem trigesimum
mensis Xanthici, damus dextras securitatis, 31 ut Judæi utantur cibis et legibus
suis, sicut et prius : et nemo eorum ullo modo molestiam patiatur de
his quæ per ignorantiam gesta sunt. 32 Misimus autem et Menelaum, qui vos
1247
Machabæorum II
alloquatur. 33 Valete. Anno centesimo quadragesimo octavo, Xanthici mensis
quintadecima die.
34 Miserunt autem etiam Romani epistolam, ita se habentem : Quintus
Memmius et Titus Manilius legati Romanorum, populo Judæorum salutem.
35 De his quæ Lysias cognatus regis concessit vobis, et nos concessimus. 36 De
quibus autem ad regem judicavit referendum, confestim aliquem mittere, diligentius
inter vos conferentes, ut decernamus, sicut congruit vobis : nos enim
Antiochiam accedimus. 37 Ideoque festinate rescribere, ut nos quoque sciamus
cujus estis voluntatis. 38 Bene valete. Anno centesimo quadragesimo octavo,
quintadecima die mensis Xanthici.
12 His factis pactionibus, Lysias pergebat ad regem, Judæi autem agriculturæ
operam dabant. 2 Sed hi qui resederant, Timotheus, et Apollonius
Gennæi filius, sed et Hieronymus, et Demophon super hos, et Nicanor
Cypriarches, non sinebant eos in silentio agere et quiete. 3 Joppitæ vero tale
quoddam flagitium perpetrarunt : rogaverunt Judæos cum quibus habitabant,
ascendere scaphas quas paraverant, cum uxoribus et filiis, quasi nullis inimicitiis
inter eos subjacentibus. 4 Secundum commune itaque decretum civitatis,
et ipsis acquiescentibus, pacisque causa nihil suspectum habentibus : cum
in altum processissent, submerserunt non minus ducentos. 5 Quam crudelitatem
Judas in suæ gentis homines factam ut cognovit, præcepit viris qui
erant cum ipso : et invocato justo judice Deo, 6 venit adversus interfectores
fratrum, et portum quidem noctu succendit, scaphas exussit, eos autem qui
ab igne refugerant, gladio peremit. 7 Et cum hæc ita egisset, discessit quasi
iterum reversurus, et universos Joppitas eradicaturus. 8 Sed cum cognovisset
et eos qui erant Jamniæ, velle pari modo facere habitantibus secum Judæis,
9 Jamnitis quoque nocte supervenit, et portum cum navibus succendit : ita ut
lumen ignis appareret Jerosolymis a stadiis ducentis quadraginta. 10 Inde cum
jam abiissent novem stadiis, et iter facerent ad Timotheum, commiserunt cum
eo Arabes quinque millia viri, et equites quingenti. 11 Cumque pugna valida
fieret, et auxilio Dei prospere cessisset, residui Arabes victi petebant a Juda
dextram sibi dari, promittentes se pascua daturos, et in ceteris profuturos.
12 Judas autem arbitratus vere in multis eos utiles, promsit pacem : dextrisque
acceptis, discessere ad tabernacula sua.
13 Aggressus est autem et civitatem quamdam firmam pontibus murisque
circumseptam, quæ a turbis habitabatur gentium promiscuarum : cui nomen
Casphin. 14 Hi vero qui intus erant, confidentes in stabilitate murorum et
apparatu alimoniarum, remissius agebant, maledictis lacessentes Judam et
blasphemantes, ac loquentes quæ fas non est. 15 Machabæus autem, invocato
magno mundi Principe, qui sine arietibus et machinis temporibus Jesu
præcipitavit Jericho, irruit ferociter muris : 16 et capta civitate per Domini voluntatem,
innumerabiles cædes fecit, ita ut adjacens stagnum stadiorum duorum
latitudinis sanguine interfectorum fluere videretur. 17 Inde discesserunt
stadia septingenta quinquaginta, et venerunt in Characa ad eos, qui dicuntur
Tubianæi, Judæos : 18 et Timotheum quidem in illis locis non comprehenderunt,
nulloque negotio perfecto regressus est, relicto in quodam loco
firmissimo præsidio. 19 Dositheus autem et Sosipater, qui erant duces cum
Machabæo, peremerunt a Timotheo relictos in præsidio, decem millia viros.
20 At Machabæus, ordinatis circum se sex millibus, et constitutis per cohortes,
adversus Timotheum processit, habentem secum centum viginti millia ped-
1248
Machabæorum II
itum, equitumque duo millia quingentos. 21 Cognito autem Judæ adventu,
Timotheus præmisit mulieres et filios, et reliquum apparatum, in præsidium
quod Carnion dicitur : erat enim inexpugnabile, et accessu difficile propter locorum
angustias. 22 Cumque cohors Judæ prima apparuisset, timor hostibus
incussus est ex præsentia Dei, qui universa conspicit : et in fugam versi sunt
alius ab alio, ita ut magis a suis dejicerentur, et gladiorum suorum ictibus
debilitarentur. 23 Judas autem vehementer instabat puniens profanos, et prostravit
ex eis triginta millia virorum. 24 Ipse vero Timotheus incidit in partes
Dosithei et Sosipatris : et multis precibus postulabat ut vivus dimitteretur, eo
quod multorum ex Judæis parentes haberet ac fratres, quos morte ejus decipi
eveniret. 25 Et cum fidem dedisset restituturum se eos secundum constitutum,
illæsum eum dimiserunt propter fratrum salutem. 26 Judas autem egressus est
ad Carnion, interfectis viginti quinque millibus.
27 Post horum fugam et necem, movit exercitum ad Ephron civitatem munitam,
in qua multitudo diversarum gentium habitabat : et robusti juvenes
pro muris consistentes fortiter repugnabant : in hac autem machinæ multæ
et telorum erat apparatus. 28 Sed cum Omnipotentem invocassent, qui potestate
sua vires hostium confringit, ceperunt civitatem : et ex eis qui intus erant,
viginti quinque millia prostraverunt. 29 Inde ad civitatem Scytharum abierunt,
quæ ab Jerosolymis sexcentis stadiis aberat. 30 Contestantibus autem his, qui
apud Scythopolitas erant, Judæis, quod benigne ab eis haberentur, etiam temporibus
infelicitatis quod modeste secum egerint : 31 gratias agentes eis, et
exhortati etiam de cetero erga genus suum benignos esse, venerunt Jerosolymam
die solemni septimanarum instante. 32 Et post Pentecosten abierunt contra
Gorgiam præpositum Idumææ. 33 Exivit autem cum peditibus tribus millibus,
et equitibus quadringentis. 34 Quibus congressis, contigit paucos ruere
Judæorum. 35 Dositheus vero quidam de Bacenoris eques, vir fortis, Gorgiam
tenebat : et, cum vellet illum capere vivum, eques quidam de Thracibus irruit
in eum, humerumque ejus amputavit : atque ita Gorgias effugit in Maresa.
36 At illis qui cum Esdrim erant diutius pugnantibus et fatigatis, invocavit Judas
Dominum adjutorem et ducem belli fieri : 37 incipiens voce patria, et cum
hymnis clamorem extollens, fugam Gorgiæ militibus incussit.
38 Judas autem collecto exercitu venit in civitatem Odollam : et cum septima
dies superveniret, secundum consuetudinem purificati, in eodem loco
sabbatum egerunt. 39 Et sequenti die venit cum suis Judas, ut corpora prostratorum
tolleret, et cum parentibus poneret in sepulchris paternis. 40 Invenerunt
autem sub tunicis interfectorum de donariis idolorum quæ apud Jamniam
fuerunt, a quibus lex prohibet Judæos : omnibus ergo manifestum factum
est, ob hanc causam eos corruisse. 41 Omnes itaque benedixerunt justum judicium
Domini, qui occulta fecerat manifesta : 42 atque ita ad preces conversi,
rogaverunt ut id quod factum erat delictum oblivioni traderetur. At vero
fortissimus Judas hortabatur populum conservare se sine peccato, sub oculis
videntes quæ facta sunt pro peccatis eorum qui prostrati sunt. 43 Et facta
collatione, duodecim millia drachmas argenti misit Jerosolymam offerri pro
peccatis mortuorum sacrificium, bene et religiose de resurrectione cogitans
44 (nisi enim eos qui ceciderant resurrecturos speraret, superfluum videretur
et vanum orare pro mortuis), 45 et quia considerabat quod hi qui cum pietate
dormitionem acceperant, optimam haberent repositam gratiam. 46 Sancta ergo
et salubris est cogitatio pro defunctis exorare, ut a peccatis solvantur.
1249
Machabæorum II
13Anno centesimo quadragesimo nono, cognovit Judas Antiochum Eupatorem
venire cum multitudine adversus Judæam, 2 et cum eo Lysiam
procuratorem et præpositum negotiorum, secum habentem peditum centum
decem millia, et equitum quinque millia, et elephantos viginti duos, currus
cum falcibus trecentos. 3 Commiscuit autem se illis et Menelaus : et cum
multa fallacia deprecabatur Antiochum, non pro patriæ salute, sed sperans se
constitui in principatum. 4 Sed Rex regum suscitavit animos Antiochi in peccatorem
: et suggerente Lysia hunc esse causam omnium malorum, jussit (ut
eis est consuetudo) apprehensum in eodem loco necari. 5 Erat autem in eodem
loco turris quinquaginta cubitorum, aggestum undique habens cineris : hæc
prospectum habebat in præceps. 6 Inde in cinerem dejici jussit sacrilegum,
omnibus eum propellentibus ad interitum. 7 Et tali lege prævaricatorem legis
contigit mori, nec terræ dari Menelaum. 8 Et quidem satis juste : nam quia
multa erga aram Dei delicta commisit, cujus ignis et cinis erat sanctus : ipse
in cineris morte damnatus est.
9 Sed rex mente effrenatus veniebat, nequiorem se patre suo Judæis ostensurus.
10 Quibus Judas cognitis, præcepit populo ut die ac nocte Dominum
invocarent, quo, sicut semper, et nunc adjuvaret eos, 11 quippe qui lege, et patria,
sanctoque templo privari vererentur : ac populum, qui nuper paululum
respirasset, ne sineret blasphemis rursus nationibus subdi. 12 Omnibus itaque
simul id facientibus, et petentibus a Domino misericordiam cum fletu et jejuniis,
per triduum continuum prostratis, hortatus est eos Judas ut se præpararent.
13 Ipse vero cum senioribus cogitavit priusquam rex admoveret exercitum ad
Judæam et obtineret civitatem, exire, et Domini judicio committere exitum rei.
14 Dans itaque potestatem omnium Deo mundi creatori, et exhortatus suos ut
fortiter dimicarent, et usque ad mortem pro legibus, templo, civitate, patria,
et civibus starent, circa Modin exercitum constituit. 15 Et dato signo suis Dei
victoriæ, juvenibus fortissimis electis nocte aggressus aulam regiam, in castris
interfecit viros quatuor millia, et maximum elephantorum cum his qui superpositi
fuerant : 16 summoque metu ac perturbatione hostium castra replentes,
rebus prospere gestis, abierunt. 17 Hoc autem factum est die illucescente, adjuvante
eum Domini protectione. 18 Sed rex, accepto gustu audaciæ Judæorum,
arte difficultatem locorum tentabat : 19 et Bethsuræ, quæ erat Judæorum præsidium
munitum, castra admovebat : sed fugabatur, impingebat, minorabatur.
20 His autem qui intus erant, Judas necessaria mittebat. 21 Enuntiavit autem
mysteria hostibus Rhodocus quidam de judaico exercitu, qui requisitus comprehensus
est, et conclusus. 22 Iterum rex sermonem habuit ad eos qui erant
in Bethsuris : dextram dedit, accepit, abiit : 23 commisit cum Juda, superatus
est.
Ut autem cognovit rebellasse Philippum Antiochiæ, qui relictus erat super
negotia, mente consternatus, Judæos deprecans, subditusque eis, jurat de omnibus
quibus justum visum est : et reconciliatus obtulit sacrificium, honoravit
templum, et munera posuit. 24 Machabæum amplexatus est, et fecit eum a
Ptolemaide usque ad Gerrenos ducem et principem. 25 Ut autem venit Ptolemaidam,
graviter ferebant Ptolemenses amicitiæ conventionem, indignantes
ne forte foedus irrumperent. 26 Tunc ascendit Lysias tribunal, et exposuit rationem,
et populum sedavit, regressusque est Antiochiam : et hoc modo regis
profectio et reditus processit.
1250
Machabæorum II
14 Sed post triennii tempus, cognovit Judas et qui cum eo erant Demetrium
Seleuci cum multitudine valida et navibus per portam Tripolis ascendisse
ad loca opportuna, 2 et tenuisse regiones adversus Antiochum, et
ducem ejus Lysiam. 3 Alcimus autem quidam, qui summus sacerdos fuerat,
sed voluntarie coinquinatus est temporibus commistionis, considerans nullo
modo sibi esse salutem neque accessum ad altare, 4 venit ad regem Demetrium
centesimo quinquagesimo anno, offerens ei coronam auream et palmam,
super hæc et thallos, qui templi esse videbantur. Et ipsa quidem die siluit.
5 Tempus autem opportunum dementiæ suæ nactus, convocatus a Demetrio
ad consilium, et interrogatus quibus rebus et consiliis Judæi niterentur, 6 respondit
: Ipsi qui dicuntur Assidæi Judæorum, quibus præest Judas Machabæus,
bella nutriunt, et seditiones movent, nec patiuntur regnum esse quietum
: 7 nam et ego defraudatus parentum gloria (dico autem summo sacerdotio)
huc veni : 8 primo quidem utilitatibus regis fidem servans, secundo
autem etiam civibus consulens : nam illorum pravitate universum genus nostrum
non minime vexatur. 9 Sed oro his singulis, o rex, cognitis, et regioni
et generi, secundum humanitatem tuam pervulgatam omnibus, prospice :
10 nam, quamdiu superest Judas, impossibile est pacem esse negotiis. 11 Talibus
autem ab hoc dictis, et ceteri amici hostiliter se habentes adversus Judam,
inflammaverunt Demetrium. 12 Qui statim Nicanorem præpositum elephantorum
ducem misit in Judæam : 13 datis mandatis ut ipsum quidem Judam
caperet : eos vero qui cum illo erant, dispergeret, et constitueret Alcimum
maximi templi summum sacerdotem. 14 Tunc gentes quæ de Judæa fugerant
Judam, gregatim se Nicanori miscebant, miserias et clades Judæorum prosperitates
rerum suarum existimantes. 15 Audito itaque Judæi Nicanoris adventu,
et conventu nationum, conspersi terra rogabant eum qui populum suum constituit,
ut in æternum custodiret, quique suam portionem signis evidentibus
protegit. 16 Imperante autem duce, statim inde moverunt, conveneruntque ad
castellum Dessau. 17 Simon vero frater Judæ commiserat cum Nicanore : sed
conterritus est repentino adventu adversariorum.
18 Nicanor tamen, audiens virtutem comitum Judæ, et animi magnitudinem
quam pro patriæ certaminibus habebant, sanguine judicium facere
metuebat. 19 Quam ob rem præmisit Posidonium, et Theodotium, et Matthiam,
ut darent dextras atque acciperent. 20 Et cum diu de his consilium ageretur,
et ipse dux ad multitudinem retulisset, omnium una fuit sententia amicitiis
annuere. 21 Itaque diem constituerunt, qua secreto inter se agerent :
et singulis sellæ prolatæ sunt, et positæ. 22 Præcepit autem Judas armatos
esse locis opportunis, ne forte ab hostibus repente mali aliquid oriretur : et
congruum colloquium fecerunt. 23 Morabatur autem Nicanor Jerosolymis, nihilque
inique agebat : gregesque turbarum quæ congregatæ fuerant, dimisit.
24 Habebat autem Judam semper carum ex animo, et erat viro inclinatus. 25 Rogavitque
eum ducere uxorem, filiosque procreare. Nuptias fecit : quiete egit,
communiterque vivebant.
26 Alcimus autem, videns caritatem illorum ad invicem et conventiones,
venit ad Demetrium, et dicebat Nicanorem rebus alienis assentire, Judamque
regni insidiatorem successorem sibi destinasse. 27 Itaque rex exasperatus,
et pessimis hujus criminationibus irritatus, scripsit Nicanori, dicens graviter
quidem se ferre de amicitiæ conventione, jubere tamen Machabæum citius
vinctum mittere Antiochiam. 28 Quibus cognitis, Nicanor consternabatur, et
graviter ferebat, si ea quæ convenerant irrita faceret, nihil læsus a viro : 29 sed
1251
Machabæorum II
quia regi resistere non poterat, opportunitatem observabat qua præceptum
perficeret. 30 At Machabæus, videns secum austerius agere Nicanorem, et
consuetum occursum ferocius exhibentem, intelligens non ex bono esse austeritatem
istam, paucis suorum congregatis, occultavit se a Nicanore. 31 Quod
cum ille cognovit, fortiter se a viro præventum, venit ad maximum et sanctissimum
templum : et sacerdotibus solitas hostias offerentibus, jussit sibi
tradi virum. 32 Quibus cum juramento dicentibus nescire se ubi esset qui
quærebatur, extendens manum ad templum, 33 juravit, dicens : Nisi Judam
mihi vinctum tradideritis, istud Dei fanum in planitiem deducam, et altare
effodiam, et templum hoc Libero patri consecrabo. 34 Et his dictis abiit. Sacerdotes
autem protendentes manus in cælum, invocabant eum qui semper
propugnator esset gentis ipsorum, hæc dicentes : 35 Tu, Domine universorum,
qui nullius indiges, voluisti templum habitationis tuæ fieri in nobis. 36 Et
nunc, Sancte sanctorum, omnium Domine, conserva in æternum impollutam
domum istam, quæ nuper mundata est.
37 Razias autem quidam de senioribus ab Jerosolymis delatus est Nicanori,
vir amator civitatis, et bene audiens : qui pro affectu pater Judæorum appellabatur.
38 Hic multis temporibus continentiæ propositum tenuit in Judaismo,
corpusque et animam tradere contentus pro perseverantia. 39 Volens autem
Nicanor manifestare odium quod habebat in Judæos, misit milites quingentos
ut eum comprehenderent. 40 Putabat enim, si illum decepisset, se cladem
Judæis maximam illaturum. 41 Turbis autem irruere in domum ejus, et januam
dirumpere : atque ignem admovere cupientibus, cum jam comprehenderetur,
gladio se petiit, 42 eligens nobiliter mori potius quam subditus fieri
peccatoribus, et contra natales suos indignis injuriis agi. 43 Sed cum per festinationem
non certo ictu plagam dedisset, et turbæ intra ostia irrumperent,
recurrens audacter ad murum præcipitavit semetipsum viriliter in turbas :
44 quibus velociter locum dantibus casui ejus, venit per mediam cervicem.
45 Et cum adhuc spiraret, accensus animo, surrexit, et cum sanguis ejus magno
fluxu deflueret, et gravissimis vulneribus esset saucius, cursu turbam pertransiit
: 46 et stans supra quamdam petram præruptam, et jam exsanguis
effectus, complexus intestina sua, utrisque manibus projecit super turbas, invocans
dominatorem vitæ ac spiritus ut hæc illi iterum redderet : atque ita
vita defunctus est.
15Nicanor autem, ut comperit Judam esse in locis Samariæ, cogitavit cum
omni impetu die sabbati committere bellum. 2 Judæis vero qui illum per
necessitatem sequebantur, dicentibus : Ne ita ferociter et barbare feceris, sed
honorem tribue diei sanctificationis, et honora eum qui universa conspicit :
3 ille infelix interrogavit si est potens in cælo, qui imperavit agi diem sabbatorum.
4 Et respondentibus illis : Est Dominus vivus ipse in cælo potens, qui
jussit agi septimam diem : 5 at ille ait : Et ego potens sum super terram qui
impero sumi arma, et negotia regis impleri. Tamen non obtinuit ut consilium
perficeret. 6 Et Nicanor quidem cum summa superbia erectus, cogitaverat
commune trophæum statuere de Juda.
7 Machabæus autem semper confidebat cum omni spe auxilium sibi a Deo
affuturum : 8 et hortabatur suos ne formidarent ad adventum nationum, sed
in mente haberent adjutoria sibi facta de cælo, et nunc sperarent ab Omnipotente
sibi affuturam victoriam. 9 Et allocutus eos de lege et prophetis, admonens
etiam certamina quæ fecerant prius, promptiores constituit eos : 10 et ita
1252
Machabæorum II
animis eorum erectis simul ostendebat gentium fallaciam, et juramentorum
prævaricationem. 11 Singulos autem illorum armavit, non clypei et hastæ munitione,
sed sermonibus optimis et exhortationibus, exposito digno fide somnio,
per quod universos lætificavit. 12 Erat autem hujuscemodi visus : Oniam,
qui fuerat summus sacerdos, virum bonum et benignum, verecundum visu,
modestum moribus, et eloquio decorum, et qui a puero in virtutibus exercitatus
sit, manus protendentem orare pro omni populo Judæorum. 13 Post hoc
apparuisse et alium virum ætate et gloria mirabilem, et magni decoris habitudine
circa illum. 14 Respondentem vero Oniam dixisse : Hic est fratrum
amator, et populi Isra¨el : hic est qui multum orat pro populo et universa sancta
civitate, Jeremias propheta Dei. 15 Extendisse autem Jeremiam dextram, et
dedisse Judæ gladium aureum, dicentem : 16 Accipe sanctum gladium munus
a Deo, in quo dejicies adversarios populi mei Isra¨el. 17 Exhortati itaque Judæ
sermonibus bonis valde, de quibus extolli posset impetus, et animi juvenum
confortari, statuerunt dimicare et confligere fortiter : ut virtus de negotiis judicaret,
eo quod civitas sancta et templum periclitarentur. 18 Erat enim pro uxoribus
et filiis, itemque pro fratribus et cognatis, minor sollicitudo : maximus
vero et primus pro sanctitate timor erat templi. 19 Sed et eos qui in civitate
erant, non minima sollicitudo habebat pro his qui congressuri erant. 20 Et cum
jam omnes sperarent judicium futurum, hostesque adessent atque exercitus
esset ordinatus, bestiæ equitesque opportuno in loco compositi, 21 considerans
Machabæus adventum multitudinis, et apparatum varium armorum, et ferocitatem
bestiarum, extendens manus in cælum, prodigia facientem Dominum
invocavit, qui non secundum armorum potentiam, sed prout ipsi placet, dat
dignis victoriam. 22 Dixit autem invocans hoc modo : Tu Domine, qui misisti
angelum tuum sub Ezechia rege Juda, et interfecisti de castris Sennacherib
centum octoginta quinque millia : 23 et nunc, dominator cælorum, mitte angelum
tuum bonum ante nos in timore et tremore magnitudinis brachii tui,
24 ut metuant qui cum blasphemia veniunt adversus sanctum populum tuum.
Et hic quidem ita peroravit.
25 Nicanor autem et qui cum ipso erant, cum tubis et canticis admovebant.
26 Judas vero et qui cum eo erant, invocato Deo, per orationes congressi
sunt : 27 manu quidem pugnantes, sed Dominum cordibus orantes, prostraverunt
non minus triginta quinque millia, præsentia Dei magnifice delectati.
28 Cumque cessassent, et cum gaudio redirent, cognoverunt Nicanorem
ruisse cum armis suis. 29 Facto itaque clamore, et perturbatione excitata,
patria voce omnipotentem Dominum benedicebant. 30 Præcepit autem Judas,
qui per omnia corpore et animo mori pro civibus paratus erat, caput
Nicanoris, et manum cum humero abscissam, Jerosolymam perferri. 31 Quo
cum pervenisset, convocatis contribulibus et sacerdotibus ad altare, accersiit
et eos qui in arce erant. 32 Et ostenso capite Nicanoris, et manu nefaria
quam extendens contra domum sanctam omnipotentis Dei magnifice gloriatus
est. 33 Linguam etiam impii Nicanoris præcisam jussit particulatim avibus
dari : manum autem dementis contra templum suspendi. 34 Omnes igitur cæli
benedixerunt Dominum, dicentes : Benedictus qui locum suum incontaminatum
servavit. 35 Suspendit autem Nicanoris caput in summa arce, ut evidens
esset, et manifestum signum auxilii Dei. 36 Itaque omnes communi consilio
decreverunt nullo modo diem istum absque celebritate præterire : 37 habere
autem celebritatem tertiadecima die mensis Adar, quod dicitur voce syriaca,
pridie Mardochæi diei.
1253
Machabæorum II
38 Igitur his erga Nicanorem gestis, et ex illis temporibus ab Hebræis civitate
possessa, ego quoque in his faciam finem sermonis. 39 Et si quidem bene,
et ut historiæ competit, hoc et ipse velim : sin autem minus digne, concedendum
est mihi. 40 Sicut enim vinum semper bibere, aut semper aquam, contrarium
est ; alternis autem uti, delectabile : ita legentibus si semper exactus
sit sermo, non erit gratus. Hic ergo erit consummatus.
1254
Nenhum comentário:
Postar um comentário